Breekt het verstand dan toch eindelijk door in Den Haag?
Weinigen lijken door te hebben hoe groot de breuk met het NL coronabeleid tot nu toe is. Zijn we er nu?
Zojuist was de persconferentie van het kabinet over corona. Er is enorm veel verwarring over, toch is het eigenlijk vrij simpel.
De afgelopen drie dagen heb ik heel hard gewerkt aan een nieuw groot artikel over het Nederlandse coronabeleid. Dat artikel kan na de persconferentie van 7 april de prullenbak in. Jammer van het werk, hij was bijna af, maar ik ben er heel erg blij om.
Ik zie op dit moment niet alleen op sociale media, maar ook bij veel journalisten veel verwarring over wat het kabinet nu besloten heeft. Een eerste korte uitleg, onder voorbehoud
Je zult daarnaast merken dat dit artikel voor mijn doen weinig links naar bronnen bevat, puur omdat het nu snel nodig is om verwarring te beëindigen waar ik dat kan. Misschien dat het later lukt om meer bronnen toe te voegen, maar het overgrote deel kun je al in mijn vorige artikel terugvinden.
Edit: intussen al ruim 80 bronnen toegevoegd.
De persverklaring is heel erg hoopgevend. En dat werd meer dan tijd.
Wat was het beleid, en wat wordt het beleid?
Hoe stop je corona volgens internationale experts?
Volgens de WHO moeten we de ziekte niet remmen, maar stoppen. Ook volgens landen als Zuid-Korea, die corona succesvol bestreden, moeten we dat doen.
De manier om dat te doen is volgens hen allen dit:
- Je moet heel veel mensen testen;
- Iedereen die besmet is moet je met verzorging minstens 2 weken isoleren, zodat ze niemand kunnen aansteken;
- Je moet iedereen opsporen met wie zij contact hebben gehad, en hen ook isoleren, tot je zeker weet dat ze niet besmet zijn.
Dan zal het virus op een gegeven moment uitsterven omdat het niemand meer kan besmetten.
Wat was het beleid in Nederland?
Nederland deed precies het omgekeerde van wat de WHO wilde:
- We testen bijna niemand.
- We deden al heel snel geen contactonderzoek meer, omdat we het teveel werk vonden.
- Het werd zelfs afgeraden om te melden als je corona hebt “want daar hebben we geen tijd voor”.
- Samen met de Britten en de Zweden kozen we voor een strategie die is gebaseerd op groepsimmuniteit. Daar later meer over. Laat ik hier alleen maar even zeggen dat volgens de WHO groepsimmuniteit een totale gok is – en dat is een understatement.
- Om onze IC te ontlasten wilde het kabinet corona dan wel niet stoppen, maar wel afremmen. Mitigatie, heet dat ook wel. Daarom kregen we langzaam aan meer maatregelen, meestal pas nadat heel erg veel mensen en specialisten kwaad werden dat we die maatregelen nog niet hadden genomen.
- Kwetsbare mensen zouden we dan intussen moeten beschermen tot die groepsimmuniteit zou optreden. Maar in werkelijkheid worden zelfs op dit moment nog thuiszorgmedewerkers met duidelijke corona symptomen (maar geen koorts) gedwongen om toch gewoon met die kwetsbare mensen te gaan werken, meestal zelfs zonder basale beschermingsmaatregelen als een mondkapje.
- Er was geen exitstrategie. De zogenaamd intelligente lockdown zouden we waarschijnlijk voor eeuwig moeten volhouden, en in elk geval nog de komende één of twee jaar.
-
Bron: Hans Flaatten et al. 2012 Daar kwam nog meer ellende bij:
We bouwden geen voorraad aan maskers of testen op.
We verkochten onze fabrieken voor testen en de productie van vaccins.
En onze zorg is voor een belangrijk deel kapot bezuinigd:
We hebben bijna het minste aantal IC’s van de EU, terwijl we het op vier na rijkste land ter wereld zijn.
(Wil je niet teveel lezen, dan kun je ook direct doorspringen naar:
Wat wordt NU het Nederlandse beleid.)
Groepsimmuniteit
De basis van het Nederlandse beleid was groepsimmuniteit. Daar kwam veel kritiek op, waarna het RIVM en het kabinet mist begonnen te verspreiden: het doel was ineens zogenaamd niet meer groepsimmuniteit, maar groepsimmuniteit was nog steeds wel de enige voorwaarde waaronder de maatregelen los gelaten konden worden – dus het was eigenlijk nog steeds wèl het doel.
Zoals ook wel bleek toen het RIVM op 30 maart dit filmpje postte, twee weken nadat ze groepsimmuniteit als doel had ontkend.
Wie #COVID19 heeft gehad, is daarna meestal immuun voor het #coronavirus. Dat betekent dat je niet meer ziek kan worden. Hoe meer mensen immuun zijn, hoe minder kans het virus heeft om zich te verspreiden. Dit heet #groepsimmuniteit.
Meer info: https://t.co/1eqcKt2Sol pic.twitter.com/DRTloBXyrT
— RIVM (@rivm) March 30, 2020
Het probleem:
- Groepsimmuniteit bestaat misschien niet. Mensen die de griep hebben gehad, kunnen een jaar later opnieuw besmet raken. Bij andere virussen blijf je soms langer immuun, maar soms ook nog korter. De WHO noemt groepsimmuniteit daarom een complete gok.
En ook als groepsimmuniteit geen fictie blijkt te zijn, is ze zeer problematisch:
- Groepsimmuniteit treedt pas op als meer dan 60% van de bevolking is besmet.
Je kunt de 1 miljoen kwetsbare mensen in Nederland niet beschermen terwijl je intussen 10 miljoen anderen wel besmet. Zeker niet als je zieke verzorgers op ze af stuurt. - Groepsimmuniteit betekent dat ook onder de ‘gezonde, niet kwetsbare mensen’ die besmet raken, een enorm aantal doodziek wordt en sterft.
- De druk op de zorg is daardoor vele malen de capaciteit. Wil je de besmettingsgolf zo vertragen dat de zorg het aankan, dan ben je vele jaren bezig – en al die tijd moeten de maatregelen in stand blijven.
Dat niemand dit doodsimpele berekeningetje maakte bij RIVM of kabinet, is werkelijk shockerend.
Vanwege deze problemen stapte Groot Brittannië af van het idee van geremde uitbraak en groepsimmuniteit. Hun belangrijkste college van deskundigen zei er letterlijk bij:de strategie van groepsimmuniteit en mitigatie leidt tot honderdduizenden doden.
Nederland, van RIVM en kabinet tot media, stopte zijn oren dicht en riep “blablablabla!”
Zoals tot nu toe bij alle kennis die uit het buitenland komt. Als iets de Nederlandse houding samenvat, is het wel “zelfgenoegzaam nationalisme”: men luistert pas als een Nederlandse onderzoeker het zegt.

Koloniale houding
Groepsimmuniteit opbouwen tot er 10 miljoen Nederlanders besmet zijn, wil ook iets anders zeggen, waar ik nog helemaal niemand over hoorde. Het betekent dat je al die opbouw-tijd een enorme besmettingshaard bent. Pas als daadwerkelijk dat aantal van 60% (of misschien nog meer) is bereikt, hou je op een besmettingsbron te zijn. (mits groepsimmuniteit tenminste geen fictie is)
Groepsimmuniteit betekent dat je als rijk westers land met veel resources, een sociaal vangnet en een (vergeleken met arme landen) redelijke gezondheidszorg er voor kiest om al die tijd een enorme besmettingsbron te worden voor de wereld. Maar hele grote gebieden in de wereld hebben die gezondheidszorg en vangnet niet.
Landen met ervaring met epidemieën kiezen daarom nu voor een zeer strikte lockdown. Het is een effectief wapen, en het is soms ook hun enige wapen.
We zouden niet op hen moeten neerkijken, maar van ze moeten leren!
Maar in plaats van te leren, brengen we ze de dood.
In landen als Rwanda zijn nu mensen letterlijk aan het doodhongeren in hun eigen huis, om het virus te kunnen stoppen. Velen hebben geen geld om in de uren voor de lockdown nog even te hamsteren. Geen voorraden, geen inkomen, niets.
Maar in volkomen koloniale, ethno-nationalistische landen als Nederland, negeert men alle raad van landen met ervaring, en schijt men op het probleem van armere landen. Wij laten onze bevolking juist expres besmet raken, met als gevolg dat er een enorme besmettingsbron een gevaar zal blijven vormen, en de mensen die nu in hun huizen creperen, dat niet drie weken moeten volhouden maar misschien wel jarenlang.
Ik weet er maar één woord voor: absolute, ongekende hufterigheid, dat is wat Nederland, Zweden en tot voor kort de Britten kenschetst.
Johnson
Gister vroeg ik me dit nog af op sociale media:
“Terwijl Nederland langzaam ontdekt dat het herd immunity plan van de Britten gestoord was, is de kern van de Nederlandse coronastrategie nog altijd exact diezelfde groepsimmuniteit.
Moet onze premier ook op de IC voor het kabinet beseft dat de WHO gelijk heeft en we het virus moeten stoppen in plaats van remmen?”
Boris Johnson called for a batshit plan that sought to let people get sick and could've killed millions; he bragged about coronavirus not stopping him from shaking people's hands. If you can't understand why some people are gonna find this funny, I don't know what to tell you
— Ken Klippenstein (@kenklippenstein) April 6, 2020
Nu kan ik heel voorzichtig zeggen: nee, misschien hoeft dat gelukkig niet.
Reacties
Toen ik in mijn lange artikel van 16 maart uitrekende dat het beleid en de maatregelen van Nederland jaren ging duren en enorm veel doden zou gaan kosten, geloofden heel veel mensen niet dat mijn cijfers konden kloppen (de cijfers komen gewoon van het ministerie en de WHO, en je kunt ze via de links allemaal controleren – maar de meeste mensen die me zelfs voor fake news verspreider, angstzaaier of (jawel) landverrader uitmaakten, hadden mijn artikel helemaal niet eens gelezen voor ze er op reageerden).
Die fake news-roepers zijn intussen wel verstomd: na aanvankelijke ontkenning heeft het RIVM de afgelopen weken langzaam aan toegegeven dat hun berekeningen fout waren, en dat mijn cijfers over het aantal IC bedden en de duur van opnames juist wel klopten.
En hoewel ik echt helemaal niks ingewikkelds deed met mijn simpele rekensommetje op basis van openbare gegevens, duurde het blijkbaar even voor anderen dat sommetje ook maakten. Luister bijvoorbeeld naar de Duitse wetenschapster en wetenschapsjournalist Mai Thi Nguyen-Kim die drie weken na mij op basis van Duitse cijfers tot precies dezelfde soort conclusie komt:
Nog steeds waren er veel mensen die riepen dat ik als leek mijn mond maar moest houden. Om te beginnen: ik vraag aandacht voor de adviezen van de WHO, niet voor mijn lekenadvies. Maar zelfs al was dat niet zo:
Ik ben behoorlijk onder de indruk van de grote hoeveelheid mensen die in deze periode van crisis ineens hun kritische houding laten varen en op hoge toon eisen dat we een “eenheid vormen”. Slecht beleid is in tijden van crisis alleen maar dodelijker, en als ik dat niet van je mag aanklagen in crisistijd, dan ben je misschien toch iets minder democraat en mensenrechtenfan als dat je zelf dacht.
Tegelijkertijd: mijn begrip voor iedereen. We staan allemaal onder hoogspanning op dit moment, en we flappen er allemaal wel eens iets uit wat anders had gekund, dat geldt voor mij zeker ook.
Er is een andere categorie mensen, die juist veiligheid vinden in wantrouwen. Bij voorbaat wantrouwen ze alles wat welke expert ook zegt, omdat ze overal een complot achter vermoeden. Deze mensen vindt je vooral in kringen van extreemrechts, en van antivaxxers.
Eerlijk gezegd ben ik wel een beetje verbaasd over het kleine aantal mensen wat gewoon rationeel kritisch blijft. Wat dingen even uitzoekt, bijvoorbeeld ook eens leest wat de WHO eigenlijk zelf zegt, in plaats van wat het RIVM zegt dat de WHO zegt. Vooral in de media valt me het ontbreken van kritisch vermogen me wederom vies tegen.
Mooi weer nieuws
Intussen horen we “voorzichtig” mooi nieuws van het RIVM. Al moet de piek nog komen, de groei lijkt te vertragen: Het aantal nieuwe ziekenhuisopnames daalt.
Het RIVM durft zelfs al een week te beweren dat de besmettingsfactor minder dan 0,5 is: dat zou dus betekenen dat het aantal besmettingen krimpt in plaats van groeit.
Werken onze maatregelen?
Misschien. Maar er valt helaas veel op af te dingen:
Punt 1: Cijfers onbetrouwbaar door gebrek testen
Er wordt nauwelijks getest en de cijfers zijn volkomen onbetrouwbaar, nu het RIVM zelfs bij het dodencijfer mensen die vrijwel zeker corona hadden maar niet getest zijn, niet meetelt. Het CBS schat dat er wel twee keer zoveel coronadoden zijn als geregistreerd. Het RIVM reageerde daarop dat het CBS beter weet dan zij hoeveel mensen er aan corona sterven, en: “Voor het RIVM is de daadwerkelijke sterfte ook minder van belang voor het bepalen van het beleid om het virus te bestrijden.”
(WTF? Ik geloof niet dat er een organisatie bestaat die mij vaker van mijn stoel heeft laten vallen)
Ondanks alle klets in de pers testen we op dit moment nog steeds maar 4.000 mensen per dag, en als we straks inderdaad zouden opschalen naar 17.000 testen doen we nog altijd maar een fractie van wat nodig is. Om iedereen slechts 1 x te testen zouden we dik twee jaar nodig hebben. Als je alleen maar de verpleegkundigen eens in de twee weken zou testen, zijn ze al op voordat er een zieke of een thuishulpmedewerker is getest.
Ter vergelijking: In alleen al Berlijn worden er 8.000 tests per dag gedaan, twee keer zoveel als wij nu in heel het land.
Ook ziekenhuisopnames zeggen weinig. We weten dat artsen massaal gesprekken voeren met kwetsbare mensen om ze aan te raden om zich niet te laten opnemen als het zo ver is, er is zelfs al een fucking folder voor gedrukt. (Je zou het soft-sociaal-darwinisme kunnen noemen, nu overduidelijk is dat het bevorderen van menselijke waardigheid bepaald niet het enige doel is – het gaat minstens net zo hard om het verlichten van de IC.)
En tegelijk weten we dat zelfs mensen met andere problemen dan corona momenteel massaal het ziekenhuis mijden, al vragen artsen hen om wèl te komen.
Punt 2: Meer mist dan inhoud
Het verhaal over groepsimmuniteit is een belangrijk voorbeeld. Zodra er flinke kritiek kwam op het doel van groepsimmuniteit, wat Rutte heel duidelijk als doel gaf in zijn persconferentie van 16 maart, ontkenden RIVM en Rutte plots dat groepsimmuniteit het doel was. Om in hetzelfde interview toch maar weer te roepen dat de maatregelen pas omlaag kunnen als groepsimmuniteit bereikt is. Maar is dat dan niet je doel?
Het is typisch voor Nederland. We geven meer om toon dan om inhoud, en onze politici, media en deskundigen zijn vaak meer bezig met hoe iets overkomt dan wat eigenlijk verstandig beleid zou zijn. Zie bijvoorbeeld ook de schandelijke opmerkingen van Hoekstra jegens zuidelijke EU landen.
Het is nogal een ding om te zeggen, maar toch is een andere conclusie intussen niet meer mogelijk. Het RIVM verspreid eigenlijk niet zomaar een beetje mist, maar desinformatie. Ik had twee maanden geleden niet gedacht dat ik dit ooit zou zeggen: ik steunde ze juist in hun ruzie met extreemrechtse captains of bio-industrie.
Neem dit bericht van alweer een week geleden. RIVM baas Van Dissel beweert zomaar even uit de losse pols dat Nederland een besmettingsfactor van minder dan een half heeft. Iedere twee besmette personen zouden samen dus nog maar één nieuwe besmetting veroorzaken. Hij heeft er een grafiekje bij: Dit grafiekje, waarin de handmatig toegevoegde pijltjes nog verkeerd staan ook, is gemaakt door het RIVM en gebruikt door Van Dissel in zijn presentatie voor de Tweede Kamer. Zie bladzijde 16.
Zoals je ziet zou volgens dit grafiekje de besmettingsfactor in Nederland al omlaag zijn gedoken door de raad om geen handen meer te schudden. En door de raad om thuis te gaan werken waar dat kan, ja nog vóór de sluiting van de horeca, zou de reproductiefactor binnen een paar dagen al onder de 1 zijn gedoken, waardoor het aantal besmettingen dus feitelijk al zou krimpen.
Sorry, maar dat is gewoon lariekoek.
Dit is wat een (door wetenschappers serieus genomen) epidemiologisch model voorspelt als je inderdaad met een patiënt begint op dag 1 (Dat was volgens RIVM op 26 februari) en op dag 21 (16 maart) een reproductiefactor van 1 hebt. Je moet dan op dag 42 (8 april) rekenen op 86 besmettingen en 1 dode.
Zelfs na 200 dagen zijn er pas zo’n 370 mensen die ooit in hun leven geïnfecteerd zijn geraakt, waarvan er slechts 7 sterven.
Met de bewering van het RIVM in het parlement dat we intussen zelfs nog maar een reproductiefactor van 0,3 hebben wordt het al helemaal onzinnig. We zouden dan nooit boven de 100 zieken uit zijn gekomen.
Hmm. Naar het schijnt zitten we daar intussen toch lichtelijk overheen…
Wat het RIVM tegen het parlement beweert over de reproductiefactor kan simpelweg niet waar zijn.
Ja maar Bas, wat als je model nou gewoon niet klopt? OK, punt. Toch wel bijzonder dat in Duitsland met veel strengere maatregelen en in verhouding veel minder sterfte of doden, de deskundigen nu heel voorzichtig zeggen dat de reproductiefactor op 1,2 ligt, (met 95% confidence interval: 0,9-1,6)
In de presentatie voor het parlement haalt het RIVD allerlei begrippen door elkaar. Bijna per slide andere begrippen en getallen, haast alsof elke slide door iemand anders in elkaar gezet is. En het RIVM heeft het niet alleen over de reproductiefactor, maar ook over de “effectieve R Increase”. Dat is een term die voor zover ik en een bevriende bioloog konden vinden, simpelweg niet bestaat.
Het heeft er alle schijn van dat het RIVD het parlement vals heeft voorgelicht, of in elk geval toch expres verwarring heeft lopen zaaien. Uit krantenberichten naderhand is in elk geval duidelijk op te maken dat pers en politiek nu denken dat de reproductiefactor 0,3 is, wat simpelweg onmogelijk is.
Maar laten we dan eens in de rode uitklaptekst naar wat andere beweringen van het RIVM en het kabinet kijken.
Ik zeg je, ze verspreiden gewoon desinformatie.
0) – De voorbereiding.
WHO: Kijk uit, er komt een enorme epidemie aan!
NL: Ach wat nou. We gaan echt heus geen mondkapjes voorraad aanleggen of testen uitbreiden. Ons rechtse kabinet blijft wel op de zorg bezuinigen.
Oh wat, hebben we hier ook een coronabesmetting? Whatever, we laten IN MAART nog gewoon toe dat de Amerikanen onze corona testfabriek kopen, voor 10 miljard. Àls ze die tests later nog aan ons willen verkopen zijn die dus 10 miljard duurder. Maar whatever.
Hè, beademingsapparaten kopen? Waarom? Vonden we op 14 maart nog steeds niet nodig hoor.
Zwaar irritant daar hebben we gewoon niet aan gedacht! pic.twitter.com/NAYvNRtPYl
— Jonna (@jonna_evievi) March 20, 2020
1)
WHO: je bent vaak al één tot drie dagen besmettelijk voor je symptomen krijgt.
RIVM: Nee hoor. “Iemand die nog niet ziek is of nog niet hoest of niest, zal het virus niet verspreiden”, stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in de media tot en met eind maart. Op 7 april heeft men het verhaal op de eigen site een klein beetje bijgesteld, daar noemt men het nu “onduidelijk” of pre- of asymptomatische besmettelijkheid bijdraagt aan verspreiding.
Vergelijk dat even met de belangrijkste epidemioloog van Duitsland, tevens ontdekker van het SARS virus, die vertelt dat 50% van de besmette mensen is besmet door iemand zonder symptomen.
2)
Internationaal onderzoek & WHO: Het virus kan tot 3 dagen overleven op staal & plastic. Ontsmet spullen!
RIVM: Nee hoor, dat is teveel moeite. “Je kan wel van alles en nog wat gaan reinigen.”
3)
WHO: Het aller-allerbelangrijkst is testen!
RIVM: We testen zelfs het medisch personeel maar voor een klein deel. En verder alleen wie naar de IC moet.
4)
WHO: Testen testen testen! Je moet weten waar het virus zit!
RIVM: Nee want we kunnen er niks aan doen, we hebben geen testen. En we wilden ook niet meer testen hebben, dus we hebben er niks aan gedaan, want we wilden toch niet testen.
5)
WHO: En iedere besmetting opsporen en in isolatie zetten!
GGD: Werd ons teveel werk, doen we niet meer.
Burgers: Maar zelfs volgens jullie eigen wet ben je dat verplicht!
RIVM: Mensen, als je ziek wordt niet melden hoor, daar hebben we geen tijd voor. Ook niet als je beter wordt. Oh, en zelfs coronadoden registeren we niet meer goed, voordat er iemand weet hoe erg het eigenlijk is. We tellen ze alleen nog als ze getest zijn. En we testen haast niemand. Zeg maar dag tegen het enige cijfer wat nog betrouwbaar leek.
“Voor het RIVM is de daadwerkelijke sterfte ook minder van belang voor het bepalen van het beleid om het virus te bestrijden.”
6)
WHO: We zeiden: zieken en hun contacten in quarantaine! Isoleren! Je moet kwetsbaren beschermen!
RIVM/Kabinet: Wij beschermen kwetsbaren hoor. Oh, en als je in zorg of thuiszorg werkt, en je wordt ziek, mag je alleen thuisblijven als je koorts hebt. Anders dwingen we je te gaan werken met je kwetsbare doelgroep, possible corona of niet! Wat zeg je, mondkapjes?
Inspectie: Omdat de overheid geen mondkapjesvoorraad heeft aangelegd en ze ook geen zin heeft om snel nieuwe te kopen, staan we thuiszorgmedewerkers toe om te werken zonder. Lief van ons hè, dat je onbeschermd mag werken? Maar als je daardoor iemand besmet houden we jou en je instelling verantwoordelijk hoor! De overheid blijft daar he-le-maal buiten!
"People infected with #COVID19 can still infect others after they stop feeling sick, so these measures should continue for at least 2 weeks after symptoms disappear.
— World Health Organization (WHO) (@WHO) March 16, 2020
Visitors should not be allowed until the end of this period.
There are more details in WHO’s guidance"-@DrTedros
7)
WHO: En mensen die inderdaad ziek blijken te zijn, moeten tot 2 weken nadat ze beter zijn in quarantaine blijven, want je blijft nog een tijd besmettelijk.
RIVM: Haha die buitenlanders met hun gekke onderzoeken. Na 24 uur zonder klachten ben je genezen hoor!
8)
WHO: Groepsimmuniteit is een totale gok, niet doen!
RIVM: Groepsimmuniteit, cool!
Ja het is niet ons doel op zich, hoor, maar het is wel onmisbaar voor onze strategie dus toch ons doel.
9)
WHO: Je weet niet hoe snel het virus muteert. Wie zegt dat je over een half jaar nog steeds immuun bent? Voor alle varianten?
Ijsland: Wij hebben nu al 40 strengen van het virus gevonden.
NL: Ah nee onzin, je bent voor eeuwig immuun hoor, gokken we.
10)
WHO: We moeten het virus stoppen!
NL: Ah nee doen jullie je best maar, wij gaan het alleen een beetje remmen.
Waar een klein land groot in kan zijn: Nederland nu nog op 8, maar binnenkort op één! (in de wereldranglijst coronadoden)
11)
WHO: We moeten elkaar helpen!
Hoekstra: En denk maar niet dat Italië hulp van ons krijgt!
Italië: What the fuck?
Spanje & de rest van de wereld: What the fuck?
Hoekstra: Oh sorry, dat was niet empathisch van mij om dat zo te zeggen. Maar je krijgt dus geen ruk.
Nederlandse media: Owww Hoekstra gaat diep door het stof!
Hoekstra: En trouwens die zuidelijke staten zouden gewoon eindelijk eens solidair moeten zijn met Nederland. (Oh ehm Duitsland mogen we een paar IC bedden misschien)
12)
RIVM op 25 februari:
Jaap van Dissel, directeur Centrum Infectiebestrijding van het RIVM:
“We weten uit de laatste getallen uit China dat het virus eigenlijk vergelijkbaar is met een ernstige wintergriep”
RIVM heeft nieuwe inzichten op 8 april:
“Is het nieuwe coronavirus ernstiger dan een gebruikelijke griep?
Dat weten we nog niet goed.”
Punt 3: Geen contactonderzoek
Er word niet alleen weinig getest, er werd vooral niets met de tests gedaan. Er is geen contactonderzoek, zieken hoeven zich zelfs niet te melden, en niemand vertelt je dat je in isolatie moet omdat je contact hebt gehad met een zieke.
Punt 4: Onhoudbaar op termijn
Als het waar is dat de maatregelen effectief zijn, is dat natuurlijk goed nieuws. Maar: we doen wel wat meer dan alleen 1,5 meter afstand houden. Maatregelen die we niet eeuwig vol kunnen houden zonder ofwel de IC te overbelasten, ofwel de voedselvoorziening uiteindelijk in gevaar te brengen.
Husband just told me, “watching the federal government deal with COVID-19 is like watching the Ministry of Magic deal with Voldemort’s return,” and damn if that isn’t the best take I’ve heard this month
— Hannah Lebovits (@HannahLebovits) April 6, 2020
Punt 5: Er is geen exitstrategie
Daardoor moeten we deze maatregelen voor eeuwig volhouden. Of anders laait de besmetting alsnog fel op. Niet zoals na een echte lockdown, waarbij de besmetting uitdooft en een tijd later alleen weer met enkele gevallen rustig aan begint, maar direct heftig met de naar schatting tienduizenden besmette personen die het virus ook met deze maatregelen op dit moment nog altijd 1 op 1 doorgeven.
Maar verandering lijkt eindelijk onderweg!
Wat wordt het beleid nu in Nederland?
Nederland wil volgens de persconferentie van Rutte en De Jonge per direct naar een ander beleid. De drie hoofdpunten zijn:
- testen
- contacten opsporen
- isoleren
Zoals je ziet lijkt dat verdomde veel op het advies wat de WHO al maanden geeft.
Het lijkt een volkomen breuk met het Nederlandse beleid tot nu toe, en hopelijk is het dat ook.
Contacten opsporen
Wat is contact-tracing?
(Tekst gaat door onder het plaatje)
Het isoleren van mensen heeft alleen zin als je ook uitzoekt met wie ze contact hebben gehad. Omdat je bij corona ook besmettelijk bent voordat (of zelfs zonder dat) je ziek bent, in tegenstelling tot wat het RIVM tot nu toe beweerde, is dat contactonderzoek erg belangrijk. Als Jan besmet is geraakt, moet je niet alleen iedereen die contact met hem had toen hij ziek was isoleren, maar ook iedereen die in de dagen ervoor contact had met Jan.
Omdat het kabinet de ziekte bijna drie weken heeft laten woekeren voor er echte maatregelen werden genomen, en ook nu nog steeds maar zeer slappe maatregelen treft vergeleken met het buitenland, is er intussen een enorm aantal mensen besmet. Zeer veel groter dan het aantal wat bekend is, zoals ook het RIVM toegeeft: ze testen immers nauwelijks.
Een app moet helpen om toch contactonderzoek mogelijk te maken.
Corona app
Hugo de Jonge vertelde dat er aan een app gewerkt wordt om contacten van besmette personen mee te kunnen opsporen. De verwarring daarover is groot.
Veel journalisten stellen dat het “eindelijk tijd is om voor gezondheid te kiezen in plaats van privacy.” Maar dat is bollocks. Gezondheid en privacy zijn NIET aan elkaar tegengesteld, ze kunnen juist niet zonder elkaar!
Op nu.nl lezen we momenteel dat de app van De Jonge locatiegegevens gaat gebruiken. Dat is NIET waar. Minister De Jonge zei althans op de persconferentie precies het omgekeerde: geen locatiegegevens maar nabijheidsgegevens via bluetooth.
(Maar veel journalisten zijn gewoon te stom om het verschil tussen nabijheid en locatie te snappen.)
Hoe werkt dat dan?
Een app op je telefoon kijkt via bluetooth welke telefoons (dus personen) er binnen korte afstand van jou komen. Bluetooth werkt alleen op korte afstand: bij Bluetooth class 2 gaat het om tien meter, maar ik denk dat ze gaan werken met class 3, dat is maximaal 1 meter.
Als je app merkt dat een telefoon binnen die 1 meter van je komt, slaat hij een geanonimiseerd nummer van die telefoon op. Dit nummer en deze “nabijheidsgegevens” worden verder met niemand gedeeld, het staat alleen maar op jouw telefoon.
Mocht die ander even later besmet zijn geraakt, binnen de tijd dat hij ook jou al kan hebben besmet, dan krijgt jouw app een signaaltje zodat je weet dat je misschien besmet bent. Je gaat dan in (thuis)isolatie totdat je zeker weet dat je niet besmet bent, dus ofwel tot een test, ofwel totdat er twee weken voorbij zijn.
Niemand krijgt verder te zien waar je bent geweest (dat wordt ook niet bijgehouden). De overheid kan niet meekijken. Zorgverzekeraars ook niet.
Privacy by design.
Hugo de Jonge heeft het precies over het soort apps wat ik al een tijdje voorzichtig promoot. Een voorbeeld is privatetracer, een opensource app die al / nog in ontwikkeling is. Enkele plaatjes die je op deze pagina ziet, komen daar vandaan.
Er is een kans dat de overheid een dergelijke app niet alleen gaat gebruiken, maar zelfs gaat verplichten. Daar ben ik het niet mee eens. Als niemand bij de gegevens kan, is dat onder veel voorwaarden niet per sé rampzalig. Toch is vrijwilligheid altijd beter.
En ook bij vrijwilligheid zijn er belangrijke voorwaarden:
- Een belangrijke voorwaarde is dat de app open source is, zodat we kunnen controleren dat één of ander bedrijf niet stiekem een achterdeurtje inbouwt of je gegevens toch maar wel uitleest en verkoopt;
- En je kunt mensen zonder smartphone natuurlijk moeilijk verplichten om een app te installeren op een apparaat wat ze niet hebben.
- De anonimisatie moet perfect zijn. Dit is meteen het grootste probleem, want anonimisatie is al heel snel pseudonimisatie. Dat is de reden dat veel journo’s nu schrijven dat de app omstreden is: ze denken dat hij locatiegegevens opslaat. En als ik jou niet meer bij je naam noem maar bij een nummer, maar ik vertel erbij waar je elke nacht slaapt, en overdag werkt, weet iedereen toch wie je bent en waar je woont.
Alleen, zoals gezegd, de app gaat helemaal geen locatiegegevens gebruiken. Journo’s vergissen zich hierin.
Wat dan wel?
Privatetracer
Een antwoord op die anonimisatie is om niet de gebruiker te traceren, maar de ontmoeting. Privatetracer doet dit. Om de één of andere reden hebben ook de techexperts van de redacties van NOS en RTL de app nog niet ontdekt, ook al is het ministerie één van hun partners en lijkt de kans groot dat dit de app wordt.
Wil je beter begrijpen hoe de app werkt, en hoe hij je privacy beschermt, dan klik deze uitklaptekst open.
Zoals ik het begrijp (warning, ik ben geen techie):
Stel, buurman en buurman installeren allebei de app. Zowel jouw telefoon als die van je buurman zenden dan steeds via bluetooth een gehashed (vermomd) nummer uit, wat als je het op zou schrijven een willekeurige cijferreeks lijkt te zijn die steeds verandert. Die cijferreeks wordt uitgezonden via bluetooth, waardoor je het alleen van heel dichtbij kan ontvangen.
Maar eigenlijk is de cijferreeks niet helemaal willekeurig: het is een sleutel. Als je telefoon een andere telefoon dichtbij krijgt, en de sleutel van die telefoon opvangt, dan gebeurt er pas wat. Maar ook dan gebeurt er eigenlijk niet veel: je ontmoeting krijgt een nummer. En dat nummer wordt opgeslagen op je telefoon (en nergens anders).
Elke ontmoeting krijgt een uniek nummer (dus als je twee keer dezelfde buurman tegenkomt, krijg je voor elke ontmoeting een ander nummer). Bovendien, als jij en je buurman elkaar ontmoeten krijg je allebei een uniek nummer, wat alleen maar op jouw eigen telefoon staat. (Daardoor krijgt je buurman als persoon dus geen nummer, en dat is belangrijk, want daardoor is hij niet identificeerbaar. Zelfs als je iemands telefoon zou stelen en met artificiële intelligentie zou doorzoeken, weet je nog steeds niet dat die twee ontmoetingen met dezelfde persoon waren, laat staan waar je bent geweest of wie je hebt ontmoet.)
Die twee ontmoetingsnummers van je buurman en jou zijn als twee sleutels, die je allebei nodig hebt om een slot open te maken. Pas als jouw telefoon het nummer van je buurman krijgt, is er een match. Een match voor één ontmoeting, niks meer.
Stel dat de buurman geïnfecteerd raakt, dan stuurt zijn telefoon zijn lijst van unieke ontmoetingsnummers naar een centrale server. Die server kan niet zien waar dat is, met wie of wanneer. Maar als jij op je telefoon kijkt, kijkt de app wel naar de lijst met ‘besmette ontmoetingen’ op de server. Zit er in die lijst een nummer wat past op de sleutel van je telefoon, dan weet je telefoon zodoende dat je contact hebt gehad met iemand die besmet is, en waarschuwt je.
Je komt niet te weten dat het je buurman was, en ook de server met de lijst heeft verder geen idee wat al die nummers betekenen of dat het iets te maken heeft met jou.
CCC (Chaos Computer Club, een belangrijke groep van duizenden ethische hackers, die mede aan de wieg van internet stonden, en die strijden voor meer privacy en vrijheid van communicatie) heeft een lijst van 10 punten gepubliceerd waar een corona app aan zou moeten voldoen.
Privatetracer zegt die lijst te onderschrijven, en heeft ze gepubliceerd op haar website.
Aangezien het ministerie één van de partners van privatetracer is, is het bepaald niet ondenkbaar dat dit de app daadwerkelijk wordt.
Belangrijke disclaimer: zoals gezegd ben ik geen techie, het kan dus zo zijn dat ik iets verkeerd begrijp. Ook is dit echt op het scherpst van de snede van actualiteit: de CCC lijst is bijvoorbeeld pas net een uur terug door Privatetracer overgenomen, en vanochtend was er nog iets misgegaan in het publiceren van hun uitleg waardoor er delen van cruciale zinnen ontbraken. Alles is nog in ontwikkeling, en misschien zijn er over een paar uur weer wijzigingen.
Eén van de weinige mensen die je over PrivateTracer hoort is Marleen Stikker, die er ook reclame voor maakt. Zij stond aan de wieg van Nederlands internet, Digitale Stad Amsterdam en De Waag.
Bij de geplande hackaton waar PrivateTracer als ’tusseninproduct’ uitgekomen is, zien we welke partijen nog meer betrokken zijn bij de app. Oa. ministerie van Binnenlandse Zaken.
Of de app werkelijk verplicht wordt is nog niet zeker, dat is misschien niet nodig. Bovendien, als het inderdaad Privatetracer wordt: die weigeren verplichting omdat ze het als strijdig met vrijheid zien.
De Jonge wil ook een tweede functionaliteit in de app, waarmee je doktersraad op afstand kunt krijgen als je dat wil. Die app bestaat eigenlijk al, het is de app van de OLVG. Ook hier kleven eigenlijk geen bezwaren aan, zeker niet omdat ze vrijwillig zal blijven.
En nu?
Ik zal het maar eerlijk zeggen: ik had vanavond tranen in mijn ogen. Ik wist dat het kabinet er eindelijk achter was dat ze geen exitstrategie had, en daarom open stond voor wilde plannen. Maar ik vreesde heel erg dat die in de richting van sociaal darwinisme zouden worden gezocht. Onze media waren ons er al duidelijk op aan het voorbereiden in een klassiek voorbeeld van Manufacturing Consent, met allerlei vage discussies over hoe we nu “rationeel” kunnen kiezen wie er naar de overvolle IC mag, en wiens leven minderwaardig is en dus maar thuis letterlijk moet gaan stikken.
Sociaal darwinisme is een hoeksteen van fascistische ideologie. Dat er openlijk over werd gesproken, niet alleen door babbelende onbenullen zoals Jort Kelder, maar ook door centristen als voormalig Denker des Vaderland Marli Huijer, is zeer schadelijk. En we zijn nog (lang) niet op de piek op de IC. Dus wellicht moet ik het artikel wat ik daarover aan het schrijven was, alsnog uit de prullenbak gaan vissen. Ik hoop het niet.
Wat mij persoonlijk betreft: Wat een enorm raar gevoel om zo hard ergens voor te vechten met zo weinig hoop, en dan ineens vrijwel volledig gelijk te krijgen… Maar genoeg over mij, dit gaat over grotere dingen.
En we zijn nog niet klaar
Wat nog ontbreekt, zijn twee cruciale dingen:
- Veel meer testen dan die lullige 17.000 per dag waar ze nu naar streven (Duitsland streeft intussen naar een half miljoen per week, en zit al op 400.000)
Want nu mis je nog steeds iedereen zonder symptomen – en dan ben je wel degelijk besmettelijk blijkt uit onderzoek. Het gaat daarbij niet om een paar mensen: de belangrijkste immunoloog van Duitsland maakte afgelopen week bekend dat maar liefst de HELFT van de zieken is besmet door iemand zonder symptomen. - Een duidelijke breuk met het groepsimmuniteit-verhaal ontbreekt ook nog. We moeten de ziekte niet vertragen maar stoppen. Zolang we daar niet duidelijk voor kiezen is alles wat we doen uiteindelijk zinloos.
De regering heeft meer dan een maand de containmentstrategie los gelaten voordat ze die nu ineens weer terug op wil pakken, en toch maar wil gaan stoppen ipv remmen. Het is absoluut niet ondenkbaar dat er intussen veel te veel mensen besmet zijn geraakt door het Nederlandse wanbeleid om nog met deze lichte maatregelen er uit te komen. Het zou me bijzonder weinig verbazen als er nu alsnog een harde lockdown nodig is van anderhalve maand of langer, om de besmettingsniveaus naar een niveau te brengen waarop andere maatregelen weer zin hebben.
Maar contactonderzoek is in alle strategie-opties onmisbaar. Dit is een heel belangrijk en onmisbaar besluit.
Zijn we nu tevreden met het kabinetsbeleid?
Laten we even helder wezen: dat dit besluit nu pas wordt genomen in plaats van in februari al, heeft tienduizenden levens gekost die nu de komende weken en maanden zullen gaan vallen.
Daar zijn we nog niet over uitgesproken. We zijn er nog nauwelijks over begonnen.
Naschrift 17-4-2020
Helaas, het ziet er verre van goed uit. Het kabinet blijkt nog steeds op het paard van groepsimmuniteit te wedden. Er wordt meer getest, maar vooral meer beloofd en het is onduidelijk hoeveel er precies wordt getest. Het is bovendien volstrekt onduidelijk hoeveel tests serologisch zijn, en hoeveel daadwerkelijk besmetting meten. Serologische tests testen alleen wie er al ooit besmet is geweest, niet wie nu besmettelijk is – ze zijn niet interessant voor het opsporen van besmettingen.
De ontwikkeling van de app is tot een onverantwoorde haastklus omgetoverd. Zelfs deskundigen die bij dit proces betrokken waren uiten nu felle kritiek en eisen dat het kabinet terugkeert naar de tekentafel.
Vreemd dat je jezelf tegenspreekt betreffende corona-apps. Ook al deel ik grotendeels je technische analyse over een corona-app met bluetooth (waar trouwens ook Daniël Verlaan en Joost Schellevis mee kwamen – ook media), toch is je vertrouwen in de Nederlandse overheid erg apart. Vooral in het licht van je uitmuntende stukken ten tijde van het referendum over het Sleepnet (https://www.grutjes.nl/2018/03/wiv-bouwen-we-onze-eigen-vernietigingsmachine/). En dan ook nog de wens om het te verplichten, wat de kans op een repressief precedent sterk vergroot.
De rest van dit stuk verdient een pluim, maar het onderdeel over de corona-app helaas niet. Jammer. Een meer sceptische blik zou je goed doen.
Ik ben er niet helemaal positief over. Dat zeg ik ook al in het artikel, waar bovendien niet voor niets boven staat:
“Een eerste korte uitleg, onder voorbehoud – ik heb nog geen tijd gehad voor het uitzoeken van alle details en ga nu af op wat Hugo de Jonge op de persconferentie zei.”
Wat ik vandaag aan details lees roept inderdaad vragen op. Die ik intussen ook bij Privatetracer heb neergelegd. Ik kom er zeker nog op terug.
Privatetracer zegt zich te houden aan de guidelines van CCC. Dat vind ik zeer bemoedigend.
Ik heb geprobeerd om op te zoeken wat Daniël Verlaan of Joost Schellevis over Privatetracer zeiden, maar dat kan ik niet vinden, als je links hebt?
Ze zeiden niks over Privatetracer, maar in het algemeen over de corona-apps waar de De Jonge het over had. Op Twitter. Daarnaast zou ik niet op de woorden van Hugo de Jonge afgaan. Hij is geen minister van ICT en hij is ook nog eens van het CDA. Die partij die wel heel erg pro-Sleepnet was.
Hoe dan ook. Laten we het kritisch on de gaten houden en ons vooral richten op de kennis van privacyexperts.
Nee, maar kijk eens bij wie PrivateTracer ontwikkelt?
Bovendien zeg ik toch de hele tijd al dat zo’n app goed zou kunnen zijn ALS het zoiets als Privatetracer is?
Jeroen, het deel over de app heeft intussen een flinke update!
Ik vind het er toch wel goed uitzien nu er steeds meer details naar buiten komen. In sommige opzichten is het nog wel zien hoe de praktijk wordt.
Goeie grutjes! Dank hiervoor. Ik kreeg al het gevoel me in een parallele realiteit te bevinden, omdat Nederlanders incl verslaggevers het allemaal prima lijken te vinden. Over GB praten en hoe slecht ze het daar doen, stoute BoJo – en er is in feite geen verschil. De vraag is of er nog wat te veranderen valt, als je nu pas begint met testen?
17.000 per dag is 120.000 per week, en Duitsland heeft ongeveer 5 keer zoveel inwoners als Nederland. Dus qua streefgetal zitten we zelfs hoger dan zij.
Goede vraag. Helaas lijkt het wat negatiever in elkaar te zitten dan dat.
Ten eerste wordt in Duitsland nu al 400.000 x per week getest. Zoals mijn moeder altijd al zei: praatjes vullen geen gaatjes, maar daden wel. In Nederland daarentegen is wel aangekondigd dat men naar 17.000 wil, maar werd er de afgelopen dagen maar zo’n 3.000 keer getest. Minder in plaats van meer.
Belangrijker is dat het er naar uit ziet dat een groot gedeelte van de aangekondigde test serologische tests zullen zijn. (Zie ook dit)
Daarmee kijk je niet of iemand op dit moment besmettelijk is, maar of hij ooit besmet is gewèèst. Oftewel: je probeert dan geen actuele besmettingen op te sporen zodat je ze kunt isoleren om zo verspreiding tegen te gaan, nee, je kijkt of het al lukt met die groepsimunniteit.
Dat PrivateTracer is een leuk initiatief. Vergeef me maar ik ben bang dat de Nederlandse overheid zich een alternatief zal laten aansmeren dat ons allemaal heel veel meer gaat kosten maar geen voordelen biedt boven dit (misschien een vage werkgelegenheidsbelofte of zo).
Iets anders: ik heb – zoals nog wat meer mensen – geen smartphone. Zou een horloge waar deze app op past (en verder hoeft ie dan niks anders te kunnen) te maken zijn voor een klein bedragje?
Hoi Tedje
Ik heb geen verstand van smartwatches, en heb werkelijk geen idee. Maar ik vermoed dat je meer hebt aan een goedkope smartphone. Hoe dan ook zou ik even afwachten welke app het wordt en wat de vereisten zijn.
Nog los van de kwantitative (cijfermatige) benadering, het kwalitatieve beleid (zeg logica) is al fataal:
terwijl Rutte/RIVM zegt de ‘kwetsbaren’ te willen beschermen, hebben hun verzorgers buiten het ziekenhuis *geen enkele* bescherming. Zij werken dus in een uiterst besmettende vorm tussen kwetsbaren. Ook vandaag nog.
Oftewel: leugenachtig, dodelijk beleid.
Ik heb heb het ook op de voet gevolgd vanaf januari en me elke dag verbaasd en gegruweld bij het nieuws. Ik had mezelf al opgesloten in huis voordat de eerste maatregelen in zicht waren. Maar helaas tot op de dag van vandaag erg weinig begrip vanuit directe omgeving. Ik heb niets van die saamhorigheid gevoeld afgelopen maanden en zag langzaam dat duivelse plan over Nederland trekken. Eerst die speech over groepsimmuniteit van Mark Rutte die me direct in een horrorfilm deed belanden en twee dagen daarna die ijskoude lege speech van Willem Alexander. Boos mocht ik ook niet zijn. Verloren mocht ik me niet voelen.
Ben inmiddels intens verdrietig en angstig geworden.
Jammer dat je omgeving je niet begrijpt.
Wat je ongerustheid betreft: Ik weet niet of je er wat aan hebt, maar dit is een les die ik in de dagen van de grote vredesbeweging heb geleerd:
Destijds waren er best veel mensen die verlamd raakten van angst voor een kernoorlog. En niet ten onrechte: nog steeds is daar kans op (misschien meer dan toen zelfs), en als het gebeurt zijn we allemaal de pisang.
Maar: verlamd raken heeft niet zoveel zin. Bang zijn voor een bom evenmin: hij ontploft er niet minder hard van.
Wel heeft het zin om te geven om dingen waar je wat aan kunt doen.
Om te demonstreren tegen kernwapens bijvoorbeeld, of om op andere partijen te stemmen dan degenen die dat wapentuig naar Nederland haalden.
Ik heb altijd geprobeerd om er geen zak om te geven dat er elke dag een risico is dat iemand op die knop drukt, maar wel een zak te geven om het feit dat die knop er IS. Daar kan ik immers (een heel klein beetje) wat aan doen.
Hetzelfde met het weer. Met sterfelijkheid. Met corona.
Het is super belangrijk om iets tegen corona te doen, en om het juiste te doen.
Het Nederlandse beleid is overduidelijk zwalkend, en nog altijd gericht op de fictie van groepsimmuniteit.
Daar kunnen we (allemaal een heel klein beetje) iets aan doen. Dus laten we dat doen, en er wat om geven!
Maar je kunt niet meer doen dan menselijk mogelijk is. Je kunt jezelf proberen zo goed mogelijk te beschermen, je kunt op sociale media duidelijk maken dat je een ander beleid wil, je kunt stukken die je goed vindt delen met je vrienden, en zo nog een paar dingen.
Maar meer dan dat kun je niet doen. Je kunt niet met zekerheid voorkomen dat jij of je naasten besmet raken. En al hebben de meeste mensen maar weinig last van de ziekte, ook daar is geen zekerheid. Misschien heb je geen geluk, misschien ook wel. Je daar bij voorbaat druk over maken verandert er niks aan, en is uiteindelijk zinloos. Het kan lastig zijn, maar het is iets waar je denk ik het beste je schouders over op kunt halen.
Binnen 100 jaar zijn we allemaal dood. Maar laten we ons in de tussentijd niet druk maken over zaken waar we niks aan kunnen doen, maar om zaken waar we wèl wat aan kunnen doen!
Dankjewel.
Ik sta er net zo in als Samantha, en het idee dat ik mogelijk m’n gezondheid moet inleveren (ik ben 38, dus niet een heel hoog risico maar ook niet 0) omdat men weigert logisch na te denken, daar gruwel ik echt van.
Wat ik wel lastig vind is dat ik merk dat ik niet helemaal doordacht meer reageer op mensen die tegen een app-oplossing zijn (voor zover dat een oplossing is, want dat moet natuurlijk nog blijken). Ik begrijp de privacy-argumenten, denk tegelijkertijd “maar ik als privé-persoon kan óók zo’n app optuigen” en merk dat m’n angst voor korte- en langetermijngevolgen van dit virus mijn afwegingen daarin heel erg kleurt.
Angst is een slechte raadgever; maar wat is dat wel?
Gewoon je verstand 🙂 Laten we allemaal logisch blijven nadenken.
Ik als privé persoon kan niet zomaar even een app optuigen. Als jij dat wel kan ben je een betere programmeur dan ik!
Maar gelukkig zijn er genoeg collectieven van mensen die dat wel kunnen.
Ik ben het volledig eens met de privacy-argumenten. Juist daarom hebben we een app nodig die gebouwd is met privacy als basis, en dat kan. Dus laten we dat doen.
Hoi,
Ik zie dat je de Engelse contact tracing graph gebruikt in je nieuwe artikel. Als je wil mag je ook wel deze Nederlandse gebruiken:
https://twitter.com/KellyOverCorona/status/1248618665110409219
Grutjes dank voor dit artikel. Het benoemt een grote hoeveelheid zaken waar tot op heden mijn kin van op de vloer viel maar mijn omgeving niet of maar gedeeltelijk op aansloeg.
Super prettig als iemand al dit overheidsfalen eens op een rijtje zet. Chapeau.
Ik heb nog een klein verzoek. Ik zie dat de informatie mbt zieke thuiszorgmedewerkers van de site van het RIVM is gehaald. Heb jij deze info nog ergens? Zo niet dan is mijn dank nog even groot.
Met vriendelijke groet, Mark
Duurde even, maar ja, ik heb nog een screenshot. Dit bedoel je toch? Is een screenshot van 7 april.
Dank!
Actiegroep Containment Nu! is inmiddels een crowdfundingscampagne gestart: https://www.containmentnu.nl/fundraisers/campagne