Terminus est terminée

Een kleine necrologie van (meer dan) een café.
Omdat het leven niet alleen uit politiek bestaat.

Vlak voor kerst sloot Hotel & Folk Pub Terminus in Den Bosch.
John en Thea van Tilborg openden de zaak in 1961, en 57 jaar later sluit hun dochter Jacqueline van der Meulen-van Tilborg de deur.

Dat Jacqueline en haar man Fred de boel nu verkocht hebben, vindt iedereen jammer, maar men begrijpt het ook. Horeca is een zwaar leven, en ze hebben het heel lang volgehouden, zeker Jacqueline, die langer doorging. Ze nam de zaak twintig jaar geleden over van haar ouders, maar beiden stonden al in de jaren ’80 achter de tap.
Tijd voor iets nieuws voor hen.

Maar intussen zal Terminus erg gemist worden.

Terminus was niet zomaar een pub.
De zooi die aan de muren hing, is daar niet opgehangen door een decorateur die leuke authentieke elementjes wilde: nee, die retro kapstok is daar gewoon aan de muur geschroefd in de jaren ’60 omdat mensen hun jassen ergens kwijt moesten, en destijds was hij nieuw. Of misschien tweedehands, want dit is nooit een kroeg geweest die veel om uiterlijke schijn of status gaf.

Daar had de oprichter (en vader van Jacqueline) John van Tilborg ook het geld niet voor. Hij werkte al vanaf zijn veertiende in een banketbakkerij als ongeschoolde hulp, naderhand als barman en kok, en de eerste jaren was het hard werken om het hoofd boven water te houden.
Dat werd uiteindelijk een succes.

Alles behalve hipsters

Het publiek was de laatste jaren van alles door elkaar. Studenten, arbeiders, kunstenaars, ouderen, dertigers. Nederlanders, Engelsen en Schotten. Types die er uit zien als zeelui die zwaar gepekeld zijn in ouwe klare, bouwvakkers, jongerenwerkers, vrachtwagenchauffeurs en een verdwaalde anarchist.
Bij heel veel mensen denk je: die past niet goed in de gewone wereld van carrière maken en huisje boompje beestje. Dat is ook precies waarom ik me er thuis voelde, al kwam ik er maar weinig omdat ik in een andere stad woon.

Aan standaard bier deden ze hier niet. Vragen om Heineken leidde nog net niet tot een kroegverbod. Wel werd er Hommel, Belhaven (enige kroeg in de hele wereld buiten Schotland die dit op de tap had) en Guinness geschonken. Iers, Schots, Duits en Belgisch bier, en op het laatst zelfs ‘TerminAle’.

Geen AB Inbev of andere contractbrouwer dus, zoals je dat bij veel cafés ziet, die vaak feitelijk meer te zeggen heeft dan de kroegeigenaar, met als gevolg dat bijna elk café hetzelfde bier verkoopt. Nee, alles ademt hier onafhankelijkheid, en dus is er een enorme bierkaart en honderden whisky’s (dat was al zo toen dat nog helemaal niet hip was), die deels zelf worden geïmporteerd door bieroloog Fred en vinoloog Jacqueline.

Boven de ruime pub een zeer betaalbaar hotel. Precies zoals je dat op het Schotse platteland nog aantreft. Ik heb er nooit geslapen, en dat vind ik jammer. Want als iets ver af moet hebben gestaan van de lege, snelle en onpersoonlijke wereld van de hotelketens, moet het dit hotel wel zijn geweest.

Eigenheid en sanseveria’s, en een dakloze familie

Terminus had persoonlijkheid. En enorme, vijftig jaar oude sanseveria’s. Een groot deel van de klandizie bestond uit stamgasten, die (zoals ooit in het BD stond) letterlijk afbelden als ze een keer niet kwamen, zodat niemand zich ongerust hoefde te maken.

Eén van hen zegt in dat artikel:
“Ik heb weinig contact met mijn familie. Familie kies je niet uit, vrienden wel. Zo is het clubje vaste gasten van Terminus mijn familie geworden.”

Nu is die familie dakloos, en uit elkaar gevallen.
De meeste leden zullen zich elders thuis en gewaardeerd weten. Maar een deel hoeft niet te rekenen op een warm welkom in een andere kroeg. Te onaangepast, te gepekeld, teveel zichzelf. Niet kapitaalkrachtig en vlot genoeg, niet representatief gekleed. Ik ben bang dat meerdere broers, ooms en tantes uit de familie dakloos zullen blijven, en uiteindelijk thuis in isolatie zullen vereenzamen.

Onze wereld is weer een stukje armer geworden. Zeker omdat Terminus niet de enige eigengereide plek is die verdwenen is, of dreigt te verdwijnen. De bruine cafécultuur is langzaam aan het uitsterven, zowel hier als in België en Brittannië.
Toch is het volgens mij gezond en nodig dat je mensen kunt treffen op een plek die semi-openbaar, maar veilig is. Dat je mensen ergens anders kunt treffen dan in een werk-, zorg- of thuissituatie, in een publieke huiskamer waar je geen rol hoeft te spelen.

Maar helaas. Onze wereld wordt steeds verder overgenomen door projectontwikkelaars, ketens en managers. Wat privé, origineel, eigen en persoonlijk is, wordt behandeld alsof het smerig is in plaats van waardevol. Onrendabele mensen hebben geen bestaansrecht, en wie niet in de pas loopt kan vertrekken. Uitgeknepen uitzendkrachten zonder enig begrip of binding helpen je naar de uitgang van de samenleving, terwijl de liftmuziek speelt. Aandeelhouders strijken het dividend op, zonder ooit de zaak te hebben bezocht waar hun winst vandaan komt.

Misschien is het wel symbolisch. Terminus is een Romeinse god, die niet alleen wordt geassocieerd met grensstenen, maar ook met de eerlijke verdeling van bezit, die nu tot een einde komt.

Als er een keer een oude winkel, kroeg of familiezaak op de markt komt, wordt daar maar zelden een nieuwe uitbater voor gevonden, laat staan één die op oude voet door wil gaan. Want dat verdient te weinig meer.
Het rendementsdenken verslaat onze menselijkheid, als ik eens even dramatisch mag doen.

Dag Terminus, en dankjewel voor alles wat je hebt gegeven.

credits