Kun je uitzetting van asielzoekers in NL ook tegenhouden?

Heel veel mensen zagen het filmpje van de moedige Zweedse Ersson, die de deportatie van een asielzoeker verhinderde. Maar hoe zit dat in Nederland?

Heb je het filmpje nog niet gezien, dan kijk het onderaan dit tweelingartikel. Ik beloof je, het is de moeite waard.

Elin verhindert in haar eentje de deportatie van een uitgeprocedeerde asielzoeker van het Zweedse Göteborg naar het zeer onveilige Afghanistan, door als passagier te weigeren te gaan zitten. Daardoor mag het vliegtuig niet opstijgen. Het lukt haar: de piloot besluit om de asielzoeker niet mee te nemen, en in ruil stapt ook Elin het vliegtuig uit.

Hoe zit dat in Nederland? Deporteert onze overheid ook mensen naar Afghanistan? Hoe doen ze dat? En als je toevallig op dezelfde vlucht zit, kun je dan wat doen?

Afghanistan: uitgezet naar land in oorlog

In Afghanistan sterven steeds meer burgers door geweld, meer dan ooit sinds de inval door het Westen. Er zijn geen veilige plekken, het is (ook volgens de VN Veiligheidsraad) een land in oorlog.

Afghanen die gevlucht zijn en later weer gedwongen worden om terug te keren, hebben het meeste risico, bijvoorbeeld als de Taliban ontdekt waarom ze een tijd lang weg waren uit dit land (waar vakantie echt geen normaal verschijnsel is).

Toch zet ook Nederland nog altijd Afghanen uit – sterker nog, de afgelopen jaren steeds meer.

Afghanistan is volgens onze overheid voor Nederlanders een onveilig land om heen te reizen. Er geldt een negatief reisadvies voor. Maar voor asielzoekers is het volgens het kabinet dan ineens wel veilig. Daarmee staat Nederland overigens vrijwel alleen: er zijn maar een paar landen die Afghanen terugsturen (oa Zweden, zoals je in het filmpje ziet), maar de meeste Europese landen vinden Afghanistan daar veel te onveilig voor.

Dit jaar schreef de overheid zelf een nieuw ambtsbericht waar uit blijkt dat de veiligheid erg is verslechterd, en gedwongen terugkeerders extra risico lopen.

Toch gaat Harbers door met de deportaties.

Deportaties van andere uitgeprocedeerde asielzoekers

Ook asielzoekers uit andere landen worden regelmatig opgepakt en gedeporteerd, vaak onder schrijnende omstandigheden. Het gaat alles bij elkaar om 2.000 tot 4.000 mensen per jaar.

Neem bijvoorbeeld dit gezin uit Armenië, wat na 9 jaar in Nederland gister plotseling werd uitgezet. De wake die gister nog voor hen werd gehouden zag je terug op Hart van Nederland.
De kinderen Anahit (12) en Arsen (8) werden midden in de nacht door 20 agenten van hun bed gelicht. Arsen van acht wordt nu uitgezet naar een land waar hij zelfs nog nooit geweest is: hij is in Nederland geboren. De reden van de uitzetting: uit angst voor de politieke vervolging in hun land van herkomst gaven de ouders 9 jaar geleden in eerste instantie een valse naam op, wat ze herstelden zodra ze zich (naar nu blijkt onterecht) veilig waanden.

Een ander voorbeeld, van eerder deze maand:
Maksim (14), Denis (10) en Arina (5 jaar oud) zijn allen in Nederland geboren. Hun ouders kwamen maar liefst 17 jaar geleden naar hier. Hun asielprocedure loopt nog altijd. Het hele gezin werd ’s ochtends om 06.30 uur van hun bed gelicht door politiemensen. Ze mochten geen spullen meenemen en geen contact leggen met de buitenwereld, dus ook geen afscheid nemen van hun vriendjes van de basisschool. Ze werden uitgezet naar Oekraïne, een land waar de kinderen geen van allen ooit geweest zijn, terwijl het gezin nota bene nog een beroep tegen afwijzing van hun verblijfsvergunning heeft lopen.

Zo rolt het vreemdelingenbeleid onder Harbers.

Geweld

Als mensen gedwongen worden uitgezet, gebeurt dat meestal op normale passagiersvluchten, door de marechaussee. Die militaire politie mag geweld tegen de vreemdeling gebruiken die ze uitzetten, om hem of haar te dwingen zich rustig te houden en mee te gaan.

Dat geweld bestaat vooral uit boeien, waaronder body cuffs en soms zelfs gezichtsmaskers.

Vroeger werden uitgeprocedeerde asielzoekers door Nederland ook regelmatig gedrogeerd, totdat daar iemand bij overleed. In EU-landen buiten Nederland wordt drogering nog steeds ingezet.
In Europa stierven meerdere mensen bij deportaties door politiegeweld, bijvoorbeeld bij verstikking met kussens, en mensen die in vreemde houdingen waren vast getapet met netten over hun hoofd. De dossiers lezen als een verslag van totale ontmenselijking.

Nederlandse ex-marechaussees in opstand tegen eigen geweld

In 2006 werd het door hen toegepaste geweld een aantal Nederlandse marechausees te heftig: ze meldden zich na ontslag als klokkenluider bij de media. De ex-marechaussees hadden het onder meer over “het dubbelvouwen van geboeide vreemdelingen in de vliegtuigstoel zodat ze geen adem meer krijgen, bovenop iemand gaan zitten, verwurgen, het dichthouden van de mond, het dichtknijpen van de halsslagader en het knijpen in iemands testikels.”

Toenmalig minister Verdonk zaaide twijfel over de oprechtheid van de marechaussees, beweerde dat zulk geweld niet te tolereren is maar suggereerde ook dat het niet voorkwam. De commissie die vervolgens onderzoek deed had heel andere conclusies: “Voor zover het gaat om toepassing van geweld door de KMar heeft de commissie geen reden te twijfelen dat de genoemde voorbeelden feitelijk voorkomen.”
Sterker nog, uit het onderzoek bleek dat het veelvuldig voorkwam, inclusief niet toegestaan geweld zoals het afknijpen van halsslagaders. Bovendien werden martelmethoden als het afknijpen van testikels omschreven als “gecontroleerd toedienen van pijnprikkels (situationeel)” en daarmee als “toegestane geweldsinzet”.

In 2015 doet de Nationale Ombudsman Onderzoek naar Uitzettingsvluchten, maar het onderzoek is eigenlijk te bizar voor woorden. Er wordt met geen enkele eerder uitgezette vreemdeling gesproken, en de onderzoekers vliegen slechts op een klein deel van één enkele vlucht (van Frontex, niet van de marechaussee) mee. De conclusie van die ene vlucht is prompt dat er meer waarborgen moeten komen tegen buitensporig geweld door Frontex, maar bij gebrek aan informatie is met de marechaussee alles wel in orde, dat zeggen ze immers zelf.

Het rapport spreekt over dwangmethodes zoals de ‘Franse Body Cuff’, die er voor zorgt dat je niets meer kunt bewegen in je hele lichaam, en gebruikt dan een kop als “Fair play”, alsof het allemaal maar een spelletje is, en je (als je compleet bent vastgesnoerd en gedwongen wordt gedeporteerd naar een land waar je niet heen wil) je een gelijke partij bent, als maar een beetje informatie krijgt.

De Ombudsman concludeert vervolgens dat de marechaussee geen nekklem toepast en zich netjes aan de regels houdt, slechts op basis van interviews met (en reportages van) de daders in plaats van de slachtoffers van eventueel geweld.

Maar als Henriquez door een nekklem van de politie sterft en er onderzoek wordt gedaan naar deze ‘bloed- of luchtverwurging’, lezen we in het rapport voor de Tweede Kamer plotseling dat de “nekklem en/of houdingsverstikking” bij het uitzetten van vreemdelingen “een veel gebruikte techniek is”.
Maar, zegt het rapport, er is dan “één medewerker [die] overzicht houdt en contact heeft”, en dus is er dan niks aan de hand hoor.
Zo wordt de gewelddadige dood van Henriquez door het kabinet uiteindelijk misbruikt om het verwurgen van mensen door de veiligheidsdiensten juist te normaliseren.

Het is niet zo dat iedereen die vanuit de marechaussee dwangmiddelen of geweld inzet tegen deportees, dat doet vanuit een soort sadistische overtuiging, en er continu buitensporig geweld wordt gebruikt. Het is wel zo dat het vóórkomt, dat blijkt wel uit de klokkenluidersactie van de ex-marechausees en alle rapporten daarna.
Uitgeprocedeerde asielzoekers worden sowieso blootgesteld aan vormen van geweld en dwang die voor normale burgers ondenkbaar zijn.

Je kunt je bovendien afvragen of de deportatie zelf eigenlijk geen vorm van buitensporig geweld is. Zeker nu er steeds vaker mensen worden uitgezet naar gebieden waar ze niet veilig zijn, of zelfs kinderen ‘naar hun land van herkomst worden teruggestuurd’ die nog nooit buiten Nederland zijn geweest, laat staan in dat land.

Geen geweld tegen passagiers

Belangrijk om te beseffen: de marechaussee kan aan boord van een vliegtuig geweldsmiddelen inzetten tegen de uit te zetten vreemdeling, maar niet tegen jou als passagier. Kom je in opstand tegen een uitzetting, dan heb je dus niet te dealen met de marechaussee, maar met het cabinepersoneel, met als baas de piloot.

Wat kun je doen?

Als mensen worden uitgezet, gebeurt dat soms groepsgewijs in speciale chartervluchten van Frontex. Het is moeilijk om die tegen te houden. Maar deportaties gebeuren ook regelmatig via normale passagiersvluchten. De marechaussee komt dan in het vliegtuig zitten, meestal achterin, met een geboeide passagier.

Als je dat als passagier ziet gebeuren, kun je exact hetzelfde doen als wat je in het filmpje ziet gebeuren. De marechaussee mag zich aan boord van het vliegtuig alleen met de vreemdeling bemoeien, niet met jou. Het is niet strafbaar om te weigeren om te gaan zitten. De piloot mag niet opstijgen als niet iedereen zit. En ook in Nederland heeft de piloot altijd het laatste woord over wanneer hij vertrekt. De piloot heeft dus de macht om te weigeren te vertrekken zolang de gedeporteerde aan boord is.

We weten niet wat er is gebeurd met de asielzoeker uit het filmpje, behalve dat de deportatie voor dit moment is afgeblazen.

In Nederland is dit actiemiddel ook al meermaals succesvol gebleken. Het niet meer bestaande Autonoom Centrum voerde er ooit een campagne omheen, waarvan je hierboven een oude poster ziet. Een boekje van toen biedt nog altijd praktische tips.

Maar nu nog steeds zijn er af en toe mensen die op deze manier een deportatie verhinderen. Vorig jaar bijvoorbeeld voorkwam een groep passagiers de uitzetting van een Nigeriaan. (Volgens HP de Tijd deed dat er echter niet toe, omdat de groep die protesteerde tegen de deportatie geen echte mensen waren, maar… Nigerianen.)
Ook verzet van uitgeprocedeerden zelf heeft zin. Volgens de Nationale Ombudsman gaan “veel uitzettingen” dankzij verzet van passagiers of uitgeprocedeerden niet door.

We kennen geen exacte recente cijfers uit Nederland, maar bijvoorbeeld wel uit Duitsland. Daar weigerden piloten vorig jaar in slechts 9 maanden tijd maar liefst 222 keer om iemand uit te zetten.

Als het filmpje van de moedige Elin iets duidelijk maakt, is het wel dat acties als de hare enorm hard nodig zijn in deze tijden waarin extreemrechts gedachtegoed mainstream aan het worden is. Dat ze enorme en directe impact hebben, en verre van zinloos zijn.

Voor wie denkt dat ‘het volk’ helemaal niet geïnteresseerd is in dit soort onderwerpen: think again. 1,2 miljoen views in 22 uur, en 25 duizend hartjes tegenover slechts 2 duizend haatreacties, zijn duidelijk zat.

Maar eigenlijk is het niet belangrijk wie de grootste aantallen kijkers trekt. Wat belangrijk is, is dat jij en ik opstaan, voor menselijkheid.