Vrouwendag in Kronstadt, revolutie en Angela Davis

Het is Vrouwendag, en ik denk aan de opstand in Kronstadt. Aan de vrouwen die exact honderd jaar geleden een revolutie begonnen. Aan Shepard Fairey, anarchisten, dictatuur en ’t wegschrijven uit de geschiedenis.

Vrouwendag is natuurlijk een dag om feminisme te vieren, en strijd van vrouwen en mannen tegen ongelijkheid te vernieuwen. Maar Vrouwendag is ook een prima aanleiding om nog eens aan de opstand in Kronstadt te denken, waar oa. anarchisten in opstand kwamen tegen het dictatoriale communistische bewind van Lenin. Wist je trouwens dat Lenin zonder Vrouwendag niet aan de macht was gekomen?

Shepard Fairey

Dat is toch even wat anders dan de poster van Shepard Fairey, die ik vandaag op veel plekken zie. En die er inderdaad ontzettend cool uit ziet. Maar zoals altijd, jat de hyperkapitalistische parasiet Fairey elke subcultuur die hij tegenkomt, zuigt ze leeg, depolitiseert ze, en verkoopt het lijk.

Kijk eens goed naar dat plaatje. Wat je ziet is Angela Davis, activist, feminist, antiracist, wetenschapster. Voormalig Black Panther, ex-communist, tegenwoordig strijdend tegen elke vorm van celstraf, tegen de War on Terror, tegen Amerikaans imperialisme. En ook 73 jaar oud.

Fairey vond de feministe er blijkbaar lekkerder uitzien toen ze 20 was.
Om haar heen heeft hij wat bullshit gezet. “Hi fidelity”. “Stereo”. Iets met “recordings”.
Alsof Davis een leuk zangeresje was in plaats van de op twee na meest door de FBI gezochte vrouw, degene die in een showproces anderhalf jaar vast zat voor medeplichtigheid aan het ontvoeren van een rechter, omdat ze de wapens had gekocht die daarbij gebruikt werden.

En nee, de echte Angela Davis zingt helemaal niet.

Shepard Fairey refereert met zijn afbeelding naar Blaxploitation, de seksistische pulpfilms en bijbehorende muziek die begin jaren ’70 de zwarte cultuur exploiteerde, en zwarte mensen zo stereotype mogelijk weergaf.
Angela Davis was toen een Black Panther. De panthers demonstreerden juist tégen blaxploitation. Dat houdt Fairey niet tegen om die exploitatie nog eens dunnetjes over te doen. Hij noemt het een tribute.
Power en equality, zo hee. Lekkere feministedinges.

En voor de gezelligheid een klein vredesteken in haar oor, ook al was Davis juist tégen pacifisme. “Power to the people” was inderdaad wel de leuze van het zanggroepje de radicale actiebeweging Black Panthers, maar ze hadden er nog één: “By any means necessary.”

Stel het je maar voor. Waar sta jij voor in je leven? Wat zijn je principes? Stel je nu eens voor dat je daar zo keihard voor gaat dat je er desnoods jarenlang voor wilt zitten, of risico wil lopen om voor je idealen te sterven – Black Panthers leefden vaak niet lang in de tijd van FBI baas J. Edgar Hoover.
Stel je nu voor dat je je leven wijdt aan je idealen, en dat je als één van de enige mensen in je groep niet alleen overleeft maar ook flinke bekendheid krijgt. En stel je nu voor dat tegen je 70ste, de problemen waar je tegen vocht alleen maar toenemen, en dat je bekendheid tégen je idealen wordt gebruikt. Eén of andere stinkendrijke ‘kunstenaar’ maakt plaatjes van jouw gezicht, die precies het omgekeerde uitdrukken van waar je voor staat, en verdient er tonnen aan. Niemand kent je zowat meer, behalve van die plaatjes. Je gevangenisstraf, je decennialange strijd, al die keren dat je leven gevaar liep… je hele leven is met terugwerkende kracht veranderd in reclame voor de dingen die je juist probeerde tegen te gaan.

Fairey verkoopt zijn afbeeldingen.
Hij maakte meerdere afbeeldingen van Angela Davis. Deze verkocht hij voor 60.000 dollar. Maar je kunt ook reprints bij hem kopen, bijvoorbeeld op tasjes om gezellig mee te shoppen. Tegen Amerikaans imperialisme, veronderstel ik.

Er staat ook een ander woord op de shirts en shit van Fairey. Steeds weer.
“Obey“.
Gehoorzaam. Ooit was dat misschien een cynische, nihilistische tag van een straatschoffie. Nu is het de naam van een miljoenenbedrijf wat leeft van plagiaat maar zelf anderen met copyrightprocedures bedreigt; wat counterculture exploiteert in een schoolvoorbeeld van culturele appropriatie. Obey is een woord geworden wat je heel letterlijk mag nemen. Ik krijg altijd een beetje hoofdpijn als ik er iemand vrijwillig mee zie lopen. Obey man. Wees jezelf. Laat zien dat je uniek bent, trek allemaal hetzelfde aan en gehoorzaam.

Sociale strijd porno.

Voordat kapitalisme elke sociale strijd en dus ook feminisme verkrachtte en verkocht, waren er echter ook al problemen. Tijd om Shepard de Zeperd over te laten aan zijn eigen, met geld gevulde existentiële leegte, en terug te duiken in de tijd, naar exact honderd jaar geleden.

Vrouwendag 1917

Veel mensen weten helemaal niet dat de Russische revolutie iets met vrouwendag te maken heeft, maar de februarirevolutie startte op 8 maart.
Dat het tegelijkertijd februari en maart was, is niet zo gek als je denkt. Het ligt aan het verschil tussen de Gregoriaanse en Juliaanse kalender.

Eén van de grootste gebeurtenissen van de 20ste eeuw startte met vrouwen in Petrograd, die de honger en ongelijkheid onder de Tsaren niet meer trokken, en het beu waren om letterlijk de hele nacht in de rij te moeten staan om ’s ochtends aan een stukje brood te komen. Ze grepen Vrouwendag aan om te demonstreren tegen het broodtekort.

Vrouwelijke arbeiders starten die middag een staking om dezelfde reden en trekken hun mannelijke collega’s uit de staalfabrieken mee naar de demonstratie. Aan het eind van de middag demonstreren er 100.000 mensen, de volgende dag 150.000, de dag er op 200.000.
Vijf dagen later treedt de Tsaar af en is de revolutie een feit.

Na de Russische revolutie die start op die Vrouwendag van 1917, komt er een tweede revolutie, of eigenlijk een staatsgreep.
Tijdens de februarirevolutie van 8 maart (ja, het blijft verwarrend) zijn er nog maar hooguit zo’n 10.000 bolsjewieken (wat we nu als communisten kennen), die maar een klein aandeel in de revolutie hebben. Hun leiders, Lenin en Trotski, zijn niet eens in het land.

Maar in oktober kapen de bolsjewieken de revolutie. Lenin, Stalin en Trotski plegen een coup. Daarna wordt de revolutie steeds meer een dictatuur, in plaats van de bevrijding waar het mee begon. In de vier jaar na oktober 1917 wordt het regime snel repressiever. Lees hier bijvoorbeeld over Nestor Makhno.

Vanaf 1918 worden politieke tegenstanders van Lenin ter plekke geëxecuteerd. De communistische staat noemt het zelf “de Rode Terreur”.

Nestor Makhno

Dat leidt onder andere tot een invasieoorlog in de anarchistische Vrije Zone in Zuid-Oekraïne. Die regio wordt verdedigd door het Zwarte Leger. Dat leger is niet per sé tegen de communisten, maar ze zweren er ook geen trouw aan: in Oekraïne hebben ze hun eigen anarchistische variant, waarin het leger bijvoorbeeld wordt geleid door mensen die democratisch zijn gekozen, en die op ieder moment kunnen worden ontslagen.

Nestor Makhno, een anarchistische ongeschoolde herder, en legerleider van het Zwarte Leger, heeft net de communisten / bolsjewieken geholpen door het veel grotere antirevolutionaire Witte Leger te verslaan.
Als beloning probeert de communistische geheime dienst hem te vermoorden. Als de poging mislukt, nodigt Lenin in 1920 vertegenwoordigers uit voor vredesbesprekingen, laat hen direct na aankomst executeren, en valt het Rode Leger de Vrije Zone in Oekraïne binnen. Met 350.000 man, pantserwagens, pantsertreinen en vliegtuigen tegen Makhno’s 10.000 mensen op paarden.

Nog 10 maanden houden de anarchisten het vol, dan vluchten in augustus ’21 de laatste 70, inclusief een zwaargewonde Makhno, naar Roemenië en later Parijs, waar hij uiteindelijk vereenzaamd sterft aan TBC.

Sommige overlevende “Makhnovshchyna” vechten vijftien jaar later mee in de Spaanse burgeroorlog, waar ze de democratische regering en de anarchistische revolutie verdedigen tegen Franco.

Franco wint, dankzij de Europese boycot op de anarchisten;
dankzij (wederom) verraad van ook de Spaanse communisten, die in opdracht van Stalin een interne pogrom tegen anarchisme beginnen;
en dankzij de massieve steun aan Franco van Hitler en Mussolini.
De ex Zwarte Legerleden vluchten de Pyreneeën over, en vechten in Frankrijk later tegen de nazi’s, vaak al op gevorderde leeftijd.

Intussen houdt Trotski vanaf de winter van 1920 pogroms in Oekraïne en de rest van de Sovjetunie, niet alleen op leden van Makhno’s leger en hun familie, maar op álle anarchisten, en zelfs vage sympathisanten van anarchisten.

Meer lezen over Makhno?

Hij is bijna verwijderd uit de geschiedenis, maar van kort naar lang:
– op Engels Wikipedia staat een aardig stuk;
– je kunt bij LibCom terecht;
– het in het Nederlands vertaalde boek “Geschiedenis van de Machnobeweging” van zijn kameraad Pjotr Arsjinoff is de moeite waard als je het nog ergens kunt vinden; (ISBN 90-70752-01-8, de zwarte bibliotheek)
– en er bestaat ook een gespecialiseerde veeltalige website over Nestor Makhno, oa in het Nederlands.

Vrouwendag 1921

Rusland, 1921.
Lenins bolsjewistisch / communistische regime heeft een belasting en broodrantsoen opgelegd die tot hongersnood leiden. Er breekt opnieuw een broodopstand uit. Opnieuw in Petrograd, ook in Moskou. Maar Lenins troepen, onder leiding van Trotski, schieten met scherp op mensen die tegen het broodtekort durven te demonstreren. Er vallen doden.

De anarchistische en vrij-socialistische matrozen van legerhaven en eilandstad Kronstadt hebben de Russische revolutie vanaf het begin gesteund, en vaak gevochten voor het Rode Leger. Trotski noemt ze in 1917 nog “de trots van de revolutie”.
Maar nu vergaderen ze op het grootste plein van het stadje, een enorm exercitie plein, samen met de arbeiders van de stad. 16.000 mensen zijn bij die vergadering. Er is een afvaardiging van drie bolsjewieken bij, die iedereen weer in Lenins gareel moeten krijgen. Maar dat lukt niet. De vergadering stemt met alle 16.000 mensen voor een resolutie van de matrozen. (Slechts drie mensen stemmen tegen: de bolsjewieken die de opstand moesten beteugelen.)

Kronstadt verklaart zich solidair met de vrouwen en komt in opstand. De bewoners en matrozen eisen onder andere persvrijheid en een gelijk rantsoen voor iedereen die werkt. Zodat partijbonzen zich niet langer meer toe kunnen eigenen dan een ander, in dit “reëel bestaande communisme”.

Lenin en Trotski reageren met het grofste geweld. Er komt geen onderhandelaar aan te pas. Vanaf 7 maart regent het bommen op de matrozen. Vanaf 8 maart komen daar bestormingen bij.

De opstandige matrozen en arbeiders verschansen zich deels in een slagschip en deels in hun eilandstad, en Trotski’s leger moet over de bevroren zee het schip bestormen. Heel Kronstadt wordt continu gebombardeerd.
Het wordt een bloedbad. Achter de communistische soldaten die de matrozen en bevolking op zijn bevel bestormen, stelt Trotski’s generaal Toechatsjevski machinegeweren op. Die maaien alle soldaten van hun eigen leger neer, die zonder bevel omdraaien en willen vluchten.
Toch slaagt de bestorming niet, die eerste dag.

Midden tijdens de aanval van Lenins leger op Kronstadt, midden in de bombardementen en het geweervuur en de doden, zonden de belegerde anarchisten en vrij-socialistische matrozen vanuit hun wanhopige stad deze radioboodschap aan hun zusters de wereld in:

“Today is a universal holiday – Women Workers’ Day. Amid the thunder of cannon, our fraternal greetings to the working woman of the world. May you soon accomplish your liberation from every form of violence and oppression.”

(opgetekend door getuige en anarchist Alexander Berkman)

Tien dagen lang bleven de bommen vallen, op de matrozen, op de arbeiders, op de stad. Vrouwen, mannen en kinderen helpen mee met het verdedigen van Kronstadt tegen de rode troepen waar ze tot voor kort zelf kritisch onderdeel van waren.
Trotski laat 50.000 communistische soldaten aanrukken, meer dan de totale bevolking, waarvan hij er 10.000 in de bestorming verliest. Maar na tien dagen winnen de communisten, onder zware, onafgebroken bombardementen op de stad.

Nadat Kronstadt zich overgeeft, is het nog niet gedaan. De communisten executeren 500 mensen onmiddellijk, en nog eens 2.000 mensen binnen een paar dagen. Wie er nog leeft, wordt gedeporteerd naar Solovki, Ruslands eerste concentratiekamp, waar uiteindelijk 25.000 mensen langzaam sterven.

Zo’n 8.000 mensen slagen er tijdens de strijd in om over het ijs van de bevroren zee naar Finland te vluchten. Een gruwelijke tocht van meer dan 100 km. Een onbekend aantal bevriest onderweg of zakt door het smeltende ijs en verdrinkt.
Eenmaal in Finland sluit de Finse staat ze op in interneringskampen. Later worden de meesten van hen terug naar Rusland gelokt met mooie beloftes over amnestie. Wie in de beloftes trapt, wordt door de communisten geëxecuteerd bij aankomst.

Ze zijn uit de geschiedenis geschreven. In Kronstadt staat weliswaar een monument. Maar dat gedenkt nota bene de bolsjewieken die stierven terwijl ze de stad veroverden en uitmoorden. Het is als een gedenkteken voor de nazi’s in een concentratiekamp.

Niets wordt vergeten

Ik tref wel eens mensen die denken dat anarchisten een soort van communisten zijn. Ik tref zelfs wel eens communisten die denken dat we ideologische kameraden zijn.
Die mensen vergissen zich.

Ja, er zijn uitzonderingen.

Maar hoeveel anarchisten er ook door de nazi’s zijn vermoord, die andere vorm van fascisme die autoritair communisme heet, gaat er vele malen overheen.

Verdwenen geschiedenis

Intussen delen anarchisten en vrouwen veel met elkaar. En niet alleen omdat de helft van de anarchisten vrouw is. Zo worden we allebei steeds uit de geschiedenis weggeschreven. Net als elke andere ‘minderheid’, trouwens.

Noem tien vrouwelijke wetenschappers, en je staat met je bek vol tanden. Noem tien vrouwelijke sporters, en je kijkt moeilijk. Noem tien vrouwelijke uitvinders, en je stottert. Net alsof ze er nooit zijn geweest.
Doe nu hetzelfde met anarchistische wetenschappers, islamitische uitvinders, …
Waar we over leren zijn witte mannen, niet de rest.

Van de Russische revolutie weten we vaak niet veel meer dan dat het communisten waren die door de val van de muur en het kapitalisme overwonnen zijn, zodat er nu nog maar één systeem in de wereld bestaat (en velen denken zelfs dat er niets anders mogelijk is).

Maar dat is pure geschiedsvervalsing.
De Russische revolutie werd gestart door vrouwen, op vrouwendag.
Ze werd verraden door communisten, op vrouwendag.

Feminisme en socialisme kunnen niet zonder elkaar, zegt onder andere Anja Meulenbelt. Ze heeft gelijk, en Fairey bewijst dat.
Maar socialisme is een breed begrip. Ik zou zeggen: feminisme en anarchisme kunnen niet zonder elkaar. Want geen enkele vorm van onderdrukking kunnen we werkelijk bestrijden als we haar alleen maar vervangen door een andere vorm van hetzelfde.

Over the next months and years we will be called upon to intensify our demands for social justice to become more militant in our defense of vulnerable populations. Those who still defend the supremacy of white male hetero-patriarchy had better watch out.

The next 1,459 days of the Trump administration will be 1,459 days of resistance: Resistance on the ground, resistance in the classrooms, resistance on the job, resistance in our art and in our music.

This is just the beginning and in the words of the inimitable Ella Baker, ‘We who believe in freedom cannot rest until it comes.’

Foto's: 
Kop: foto door Mr. Nixter, (CC BY-NC 2.0) 
Zwart wit foto's en poster: public domain vanwege anticiteit, fotografen onbekend.
Demonstratie Vancouver: Kris Krüg, (CC BY-SA 2.0) 
Vrouwen in Egypte: By Al Jazeera English (International women day in Egypt) [CC BY-SA 2.0], via Wikimedia Commons.