Wordt Artikel 1 progressief?

Ze zeggen altijd: kill your darlings. En dus is het na de oproep op Grutjes om te zorgen dat Artikel 1 mee kan doen met de verkiezingen, nu tijd voor een kritischer houding. Blijft er een leegte op links?

Update:

Onderaan het artikel is commentaar van twee kandidaat-Kamerleden toegevoegd.
En daaronder vind je een tweede update, over het inmiddels bekende partijprogramma.

Hoe je een partij opricht

Artikel 1 is een partij in oprichting. Dat doe je niet van de ene op de andere dag.
Prioriteiten verdrukken elkaar: je hebt allicht een partijprogramma nodig, én een kandidatenlijst, én media aandacht, én voldoende ondersteuningsverklaringen in alle 19 kieskringen, én je moet op tijd de toch echt heel flinke borgsom bij elkaar weten te krijgen om mee te mogen doen.

Ik heb er groot respect voor dat er in zo’n korte tijd zoveel werk verricht is. Ik zou ook wel gek zijn als ik er geen respect voor heb, want al ben ik geen partijlid, en weet ik zelfs nog niet op welke partij ik ga stemmen, ik heb meegeholpen om voldoende ondersteuningsverklaringen bij elkaar te krijgen. Lees hier waarom.
Dat was verdomde spannend, vooral nadat de Kiesraad ineens 30% van de verklaringen uit mijn regio ongeldig verklaarde, vanwege zaken als een ambtenaar die verkeerde stempels had gezet, of een ondersteuner die zo handig was geweest om maar één van de twee pagina’s van het formulier in te dienen.

Ik kijk er van een afstand naar, en het lijkt op vele vlakken behoorlijk tot heel erg goed met de partij te gaan. De borg is bijeengebracht en gestort. De kandidatenlijst is rond: ik ken er enkele mensen van en dat zijn allemaal mensen waar ik veel van verwacht. De kieskringen zijn niet allemaal, maar wel bijna allemaal binnen gehaald: alleen Friezen en Drenten moeten straks helaas een kiezerspas aanvragen en bij de buren stemmen, als ze op Artikel 1 willen stemmen.

De media hebben zulke idioot verwrongen aandacht voor Sylvana Simons, dat ik hoop dat het juist vóór haar gaat werken, omdat het echt te absurd is en veel mensen daar hopelijk doorheen prikken.

Peter Breedveld: ‘Het is goddomme dwangmatig. Zwarte vrouw zegt iets terug: “Wat ben je weer boos”.’

Een heel belangrijk ding moet nog. Het partijprogramma. Daar wordt nu hard aan gewerkt.

Toen ik vorige week mijn artikel over de StemWijzer schreef, was dat partijprogramma nog niet bekend, net als nu. Toch wist de StemWijzer al hoe Artikel 1 over hun stellingen dacht. De StemWijzer is helaas heel belangrijk: goed dus dat iemand van Artikel 1 tijd heeft vrij gemaakt om de stellingen te beantwoorden.

Wie dat is geweest en hoe dat is gegaan weet ik niet. Dat de StemWijzer slordig is bij het weergeven van standpunten weet ik wel zeker. Verder is ook bekend dat tijdens het collectief invullen door politici, Sylvana Simons het met 84% van de stemwijzer stellingen eens was met haar eigen partij.
Veel media maakten daar van dat ze het slechtste scoorde van alle politici, wat gewoon een leugen is, want de Wenkbrauwen van Baudet kwamen, ondanks dat hij de grootste intellectueel van Nederland is, maar op 75%. Daarna besloot Thierry vals te spelen door de kieswijzer gewoon nog een keer in te vullen. En die fraude werd prompt beloond door Nederlandse media, die nooit te beroerd zijn om weer even een zwarte vrouw voor gek te zetten, terwijl ze klootzakkerij van onze gezonde Hollandse extreemrechtse jongens lekker door de vingers zien.

Evengoed vind ik het juist een hoopvol teken dat Sylvana het niet eens is met 15% van de standpunten van Artikel 1, zoals die zijn weergegeven in de StemWijzer. Want ik ben het zelf wel met meer niet eens.

Waarom ik twijfelde over dit artikel

Ik heb bijna een week zitten twijfelen of ik dit artikel moest schrijven. Is het eerlijk om een partij te beoordelen op standpunten terwijl hun verkiezingsprogramma nog geschreven moet worden? Is het fair om ze aan te vallen op teksten die ik lees bij een club, waar ik net een heel artikel over heb geschreven omdat ze maar wat aanklooien?

Nee.

Maar tegelijkertijd: ik kan wel wachten met dit artikel tot het verkiezingsprogramma al geschreven is, en al is aangenomen door de leden, maar dan ben ik dus eigenlijk te laat.

Ik hoop juist dat de mensen van Artikel 1 nu nog eens nadenken over die standpunten, of ze eigenlijk wel goed waren zoals ze bij StemWijzer stonden. Ze kunnen nu nog heel makkelijk mijn opmerkingen pareren. Standpunten wijzigen. Duidelijk maken dat ze er altijd al anders over dachten, misschien zelfs. We weten dat de partij zich nog niet gezamenlijk had uitgesproken voordat de standpunten aan de StemWijzer werden gegeven, en dus het volste recht heeft om van mening te veranderen, en we weten dat de StemWijzer niet erg precies is in het weergeven van standpunten.

En ik heb ook een andere reden voor dit artikel. Ik zie niet in waarom ik de ene partij met fluwelen handschoentjes aan zou moeten pakken, en de andere niet.

Ik zag net een meer dan fantastische aflevering van Dimitri Verhulst zijn nieuwe serie langskomen, waarin een acteur die dagelijks Socrates speelt, zegt: “Democratie is net een voetbal. Als je haar niet continu in de lucht houdt, ben je haar zo kwijt.”

Feed your darlings criticism

Ik wil nog wel even zeggen waarom Artikel 1 voor mij zo’n darling is.

Op dit moment zien we wereldwijd én in Nederland een enorme ruk naar extreemrechts. Naar racisme, naar autoritarisme, naar een naakte en fascistoïde vorm van keihard neoliberalisme.

In de Tweede Kamer zien we op dit moment als antwoord van de gevestigde partijen 30 shades of neoliberalism, en één enkele “socialistische” (=sociaaldemocratische) partij die echter om de haverklap flirt met PVV stemmers, die autoritair en top down is ingesteld, en wiens antwoord op toenemend racisme is dat het vrije verkeer van mensen binnen de EU maar eens moet stoppen.

Er is in het Nederlandse politieke landschap kortom helemaal niemand die echt een antwoord tegenover Trump, Schreeuwwitje en de rest van de fascisten zet. Ze zeggen met zijn allen: ja, neoliberalisme a la PVV is heel erg fout hoor, hu, hu. maar wij willen dus hetzelfde maar dan iets minder heftig.

Jawel, GroenLinks is echt veel beter dan de rest als het om vluchtelingen gaat, en ze zijn minder liberaal dan onder Halsema, maar liberaal zijn ze nog altijd, en ze hebben ook iemand binnenboord als Meindert Fennema. Jawel, de Partij voor de Dieren ziet overal de menselijke maat, maar ook zij brengen uiteindelijk een lievige vorm van neoliberalisme, en blijven maar flirten met extreemrechtse types als Ebru Umar of Paul Cliteur.

Waar Nederland ongelofelijke behoefte aan heeft is een echt antwoord. Niet “laten we ietsje minder doen”, en geen gezeik over de toon, maar een totaal ander geluid.
En ja, ik weet het, we moeten hét antwoord niet uit de politiek verwachten. Je gaat niet gered worden door een politicus, maar door jezelf en elkaar. Maar we hebben wel tijd nodig om iets op te bouwen, en we gaan op dit moment precies de andere kant op. De kant van afbraak, racisme, enfin, je kent het rijtje. Het zou heel goed zijn als er een ander geluid te horen zou zijn, óók in de politiek.

Nederland heeft ongelofelijke behoefte aan een echt progressieve, antiracistische partij. Een partij die alle grondrechten serieus neemt, in plaats van geen idee te hebben wat een grondwet is. Een partij die niet top-down is, die gelooft in gelijkheid én vrijheid.

Anja Meulenbelt is iemand van wiens teksten ik veel geleerd heb. Ze is lijstduwer voor Artikel 1. En ze zegt al haar hele leven: “Geen feminisme zonder socialisme, geen socialisme zonder feminisme.”
Wat voor de strijd tegen seksisme en traditionele rollenpatronen geldt, geldt ook voor de strijd tegen racisme. Maar hoe socialistisch, progressief of links is Artikel 1?

Artikel 1 snapt alvast het eerste artikel van onze Grondwet. En dan ook echt, tot diep in haar vezels. Dat is veel verder dan vrijwel alle andere partijen komen, en haar bestaansrecht. Maar hoe zit het met de rest?

Hieronder een bespreking van enkele standpunten die de StemWijzer al dan niet terecht toeschrijft aan Artikel 1.

Is Artikel 1 een linkse partij?

Afgaande op de StemWijzer: in een hoop standpunten zeker wel. Maar nee, lang niet op alles. In 20% van de gevallen neemt Artikel 1 een neoliberaal of rechts-conservatief standpunt in. We gaan ze af.

9. Tijdelijke arbeidscontracten

Stelling 9 van StemWijzer, waar Artikel 1 op kon reageren:
De periode waarbinnen je meerdere tijdelijke arbeidscontracten na elkaar kunt afsluiten, moet langer worden dan twee jaar.

Antwoord Artikel 1: Oneens.
“Werknemers kunnen anders te lang verstoken blijven van de voordelen van een vast dienstverband.”

Met die reactie ontkent Artikel 1 echter de werkelijkheid, namelijk dat Asschers wet niet werkt.  Of liever gezegd, vanuit neoliberaal oogpunt: heel goed werkt. Mensen krijgen na die twee jaar namelijk geen vast werk, ze worden ontslagen en hebben door de wet dus juist alleen maar minder zekerheid. Het is één van de vele harde neoliberale wetten die de PvdA heeft ingevoerd “uit solidariteit met mensen die het moeilijk hebben”, zoals onbetaalde dwangarbeid voor bijstandtrekkers, afbraak van de thuiszorg, enzovoorts.

Wil je dat mensen iets kunnen opbouwen, vast werk kunnen krijgen, niet worden uitgebuit en niet met de gekste dingen instemmen uit angst voor  hun contract / de baas? Zoek het dan liever in het duurder maken van flexibel werk, vanaf het begin. Dan hebben bedrijven een stimulans om mensen vast werk te geven, in plaats van ze in precaire situaties gevangen te houden.

19. Schiphol

Stelling:
Luchthaven Schiphol moet kunnen uitbreiden.

Artikel 1: Geen van beide.

“De stelling is te simpel. De lucht- en lawaaivervuiling van Schiphol zijn ernstige problemen, maar er werken ook 50.000 mensen op onze nationale luchthaven. Er moet worden gezocht naar minder overlast voor de omwonenden en natuur en groei waar dat binnen die context mogelijk is.”

Eh, dat klinkt heel leuk. Het is ook exact het praatje wat Schiphol al jaren houdt. Maar het is gewoon nonsense.
Meer vliegtuigen = meer herrie, meer vervuiling en minder natuur.
Minder overlast voor omwonenden en natuur = krimp, niet groei.

24. Voltooid leven

Stelling:
Ouderen die vinden dat hun leven voltooid is moeten hulp kunnen krijgen om een einde aan hun leven te maken.

Artikel 1: Oneens

“Het leven is het kostbaarste wat er is. Tegelijkertijd moeten mensen onder strenge voorwaarden uit het leven kunnen stappen. Alleen vinden “dat je leven voltooid is” is voor ons onvoldoende.”

Dus: je bent zo progressief dat je voor mensen wilt gaan bepalen hoe lang ze door moeten leven, ook al zijn ze dik in de negentig, hapert hun lijf aan alle kanten, doet alles zeer en willen ze gewoon niet meer.
Maar wat als we nu eens zouden zeggen: laat dat die mensen lekker zelf beslissen? Het is jouw leven toch niet?

25. Afschaffing eigen risico

Stelling:
Het eigen risico in de zorg moet worden afgeschaft, ook als dat betekent dat de premies omhoog gaan.

Artikel 1: Oneens

“Het eigen risico moet omlaag, maar een beperkt eigen risico is nodig om de vraag naar medische zorg in toom te houden.”

Kijk, het is toch eigenlijk simpel. Mensen krijgen geen verwijzing naar een specialist van de huisarts, omdat ze het zo ontzettend gezellig vinden om weer eens naar het ziekenhuis te mogen en de huisarts ze dat lolletje van harte gunt. Dat mensen ziek worden uit een soort kwade onwil is een neoliberale mythe, een austerity verhaal waarmee iedereen persoonlijk verantwoordelijk wordt gemaakt voor de pech die we nu eenmaal allemaal een keer tegenkomen in het leven.

Leuk dat je het eigen risico omlaag wilt brengen, maar wel wil handhaven. Geen vis geen vlees, is dat. Wat is je principiële standpunt dan wel? Dat 200 euro nog wel kan? Of toch 201,50?

Dit is klets. De prijs van de gezondheidszorg wordt opgedreven door onder andere de DBC methodiek, door privatisering, doordat we wetenschappelijk onderzoek en de productie van medicijnen voor een belangrijk deel in de handen van winstgevende multinationals hebben gelegd, vergrijzing en nog een paar andere zaken. De werkelijke vraag naar zorg beïnvloed je niet met het eigen risico, je beïnvloed alleen of mensen met een kleine portemonnee zich nog wel laten behandelen als dat eigenlijk nodig is.
Het eigen risico is tegengesteld aan gelijkheid: als je geld zat hebt maakt het je niks uit, als je van bijstand moet leven is het een half maandinkomen. Het is niet voor niks dat de levensverwachting van mensen met een lage opleiding (en dus meestal laag inkomen) zoveel slechter is dan van hoogopgeleiden.

Eigen risico en gezonde levensverwachting

De ‘gezonde levensverwachting’ is het aantal levensjaren dat je gemiddeld hebt totdat je wordt getroffen door een chronische of terminale aandoening, die je fysieke welbevinden in aanzienlijke mate aantast. Die gezonde levensverwachting loopt al heel lang steeds een beetje omhoog, vandaar ook dat gedoe over de AOW.

Maar als je kijkt naar het verschil in gezonde levensverwachting tussen hoog- en laagopgeleiden, dan schrik je je kapot.

Ik ben eens in de tabellen van het CBS gedoken. Die zijn shockerend. Wat je ziet is het verschil in gezonde levensverwachting tussen mensen met alleen basisschool, en mensen met HBO of universiteit.  Dat is al sinds jaar en dag zo’n 17,5 jaar.

Yep. Lees nog maar eens, laagopgeleide mensen sterven of worden 17,5 jaar eerder chronisch ziek dan hoogopgeleide mensen. Tenminste, dat was zo, maar inmiddels is het nog erger.

In 2006 werd de nieuwe zorgverzekering ingevoerd, met de verplichte no claim van Hoogervorst. Het ziekenfonds verdween, de premie werd voor arme mensen 5 x zo duur, en als je nog íets van dat geld terug wilde zien had je maar één keuze: niet meer naar de dokter gaan. Want dan kreeg je tenminste nog de no claim terug. Hans Hoogervorst deed natuurlijk alsof dat mooi was, dat je geld terug kon krijgen. Maar mensen met weinig geld die tot tien konden tellen, zagen dat allicht omgekeerd: naar de specialist gaan kost je ineens je no claim van 255 euro. Niet meer gaan dus. Als je daarentegen goed verdient maakte die 255 euro weinig uit. Voor het Eigen Risico, wat vanaf 2008 de verplichte no claim vervangt, geldt natuurlijk hetzelfde.

Zoals je in de dubbelgrafiek hieronder ziet, knalde het verschil in gezonde levensverwachting tussen hoog- en laagopgeleid direct omhoog. (Blauwe lijn: hoeveel jaar laagstopgeleiden naar verwachting van het CBS eerder sterven of chronisch ziek worden dan hoogopgeleiden. Oranje blok: hoe hoog de no claim of het eigen risico is)

Je ziet heel duidelijk hoe bij de invoering van de nieuwe zorgverzekering en de no claim in 2006, het verschil in gezonde levensverwachting omhoog knalt. Hoe mensen er daarna een beetje aan wennen, en veel mensen die het nodig hebben waarschijnlijk gaan proberen om geld apart te zetten voor zorg die ze niet kunnen uitstellen (je zou ook kunnen zeggen: het verschil tussen 250 en 350 euro is voor veel mensen abstract), maar hoe uiteindelijk toch een definitief verschil overblijft van afgerond 10%.

Nou past er wel een “maar”: we weten niet of dit (alleen maar) aan de no claim / eigen risico ligt. Gezondheid is een complex ding.

Wat we hoe dan ook zeker weten:
Het verschil in de gezonde levensverwachting van pasgeboren laagst- en hoogstopgeleiden is sinds de invoering van het eigen risico met maar liefst 1,4 jaar gegroeid. Nadat de levensverwachting sinds de Tweede Wereldoorlog alleen maar steeg, is de gezonde levensverwachting van laagstopgeleide vrouwen in 2014 zelfs iets lager dan 15 jaar eerder.

Ook als je aan andere oorzaken denkt blijft dit een waarheid:
Er is maar één belangrijk ding wat het eigen risico doet, en dat is het ondergraven van solidariteit. Dat doet het eigen risico door de fictie te verspreiden dat anderen (van jezelf weet je wel beter) op grote schaal voor de lol dure medische behandelingen ondergaan.

Maar waar je als overheid geld aan uitgeeft is wél gewoon een keuze. Als de zorg te duur is om te betalen, verhoog dan je inkomsten, of geef een lagere vergoeding aan mensen die het eigenlijk zelf wel kunnen betalen, maar kap met deze vlaktaks op zieke mensen, die het eigen risico eigenlijk is. De staatskas moet je vullen op plekken waar het geld zit, in plaats van bij mensen die tobben met hun gezondheid.

Zo, dat was een lange. We gaan naar de volgende stelling.

27. Defensie-uitgaven

Stelling:
De uitgaven voor defensie moeten de komende jaren fors omhoog naar 2 procent van het nationale inkomen (de NAVO-norm).

Artikel 1: Eens

“De wereld is veel onzekerder geworden, en we kunnen niet meer automatisch op de Verenigde Staten rekenen. Nederland is nu niet goed in staat om ons en onze buurlanden effectief te verdedigen. Richting de 2% is dan een goed evenwicht tussen kosten en veiligheid.”

Kijken we naar de laatst bekende cijfers van het BNP (2015) en de rijksbegroting dan blijken we met moeite aan de 1% te komen. Om dat op te hogen naar 2% moet er dus 7,9 miljard bij.

Na decennia van vredesdemonstraties, waar overigens alle kandidaat Kamerleden die ik persoonlijk ken ook nog eens aan meegedaan hebben, wil hun partij het leger nu meer dan twee keer zo groot maken? Is dat dan progressief militarisme, of…?

28. Europees leger

Stelling:
Er moet een Europees leger komen.

Artikel 1: Eens

“De verdediging van “Nederland” is sinds 1940 een betekenisloos begrip. Onze toekomst en veiligheid liggen bij een Europees leger, zeker in de context van een minder betrouwbare Verenigde Staten.”

Een meer dan twee keer zo groot leger is dus niet genoeg, het moet ook nog eens onder commando van de EU komen. Alleen heeft dat wel consequenties. Het betekent dat we feitelijk ons Nederlandse buitenlandbeleid opheffen en in handen geven van de EU. Je kunt niet een minister van Buitenlandse Zaken hebben terwijl alleen de Europese Commissie (of de gezamenlijke Europese regeringen of een Eurogeneraal) besluit of zijn woorden ook wapens waard zijn.

Het betekent dat de regeringen van Polen, Frankrijk, Finland en Malta bepalen waar Nederlandse soldaten vechten. Het betekent dat we uit angst voor een extreemrechtse populist als Trump, die alleen maar een partner is, ons in de armen van de extreemrechtse populist Orbán storten. En Orbán is dan niet alleen maar partner, zoals Trump. Nee, hij en zijn regering krijgen een veel grotere rol. Ze mogen samen met andere Europese regeringen beslissen wat onze soldaten doen.

De verdediging van “Nederland” is altijd al een betekenisloos begrip geweest. Ook al zijn zowel Trump als Poetin inderdaad onbetrouwbare gasten, de kans dat zij, de Belgen of een ander Nederland binnenvallen lijkt toch echt behoorlijk klein. Het leger onder EU commando brengen lijkt daar niet per se veel in te schelen. Of denk je dat het een erg effectief leger wordt, gezien de voortvarendheid waarmee de EU meestal knopen doorhakt?

Een kleinigheid: de EU is grotendeels ondemocratisch. De Europese Commissie wordt niet gekozen, de Europese Raad niet, de Raad van Ministers niet, en ok, het Europees Parlement wel, maar die mogen over allerlei dingen niet meebeslissen.

Is dat nou progressief, om je militair apparaat ongekend uit te breiden en kado te doen aan een instituut wat nauwelijks democratische controle kent?

Conclusie

Wat is de definitieve conclusie over Artikel 1?
Die is er nog niet. Nog lang niet. De partij is net begonnen, het programma wordt nog geschreven, de stellingen van de niet al te betrouwbare StemWijzer zijn niet door de partij als collectief beantwoord maar slechts door iemand van de partij.

Dat is maar goed ook. Want als de positionering van Artikel 1 zo blijft als hij volgens de StemWijzer is, dan vult zij niet het gat op links, ver voorbij de rest… Nee, dan zijn de Partij voor de Dieren, GroenLinks en zelfs SP en het toch behoorlijk conservatieve DENK linkser dan Artikel 1.

Laten we hopen dat Artikel 1 voor een andere koers kiest als de StemWijzer verwachtte, als ze de komende dagen de laatste hand legt aan haar programma.

In mijn ogen heeft de partij sowieso bestaansrecht. Ook als het een one issue partij zou blijven. Dat Artikel 1 en DENK racisme op de kaart zetten, is keihard nodig. Dat dit niet alleen op de aanvallende en niet altijd even faire manier van DENK gebeurt, vind ik een goed idee.

Maar ik hoop dat Artikel 1 meer blijkt te zijn als in mijn artikel lijkt.
Want anders blijven we nog altijd zitten met een leegte op links.

PS: excuus voor eventuele rare zinnen of spelfouten: ik heb koorts en de griep, maar toen ik eenmaal besloot dat dit artikel geschreven moest worden, wilde ik niet wachten tot ik beter ben en het partijprogramma misschien al lang af.

Update 1: reactie van kandidaat Kamerleden

Intussen hebben zowel Anja Meulenbelt als Fatima Faid op de sociale media gereageerd op dit artikel.

Anja Meulenbelt:

“Beste Thijs, je bent met je artikel zowel te laat als te vroeg. Te laat omdat het verkiezingsprogramma vanochtend naar de vormgever en drukker gaat, en morgen wordt gelanceerd. Je zult zien dat een aantal punten zijn veranderd. Dat er zaken in de kieswijzer stonden die nu niet of anders in het programma staan heeft er mee te maken dat de discussie tussen de mensen op de lijst nog niet plaats kon vinden omdat de lijst er nog niet was op het moment dat er toch wat punten geleverd moesten worden om überhaupt in de kieswijzer terecht te komen. Er zal nu een poging worden gedaan om die punten in de kieswijzer ook veranderd te krijgen. En te vroeg omdat het samenvoegen van onze standpunten tot een samenhangend geheel Work in Progress is. De mensen op de lijst hebben elkaar gevonden op de core business: meer gelijkwaardigheid. Maar de manier waarop eenieder dat invult en verbindt met een grotere politieke visie heeft nuanceverschillen. Voor mij is het vanzelfsprekend dat gelijkwaardigheid ook te maken heeft met een neoliberaal systeem dat stelselmatig ongelijkheid produceert, en de meesten van ons kun je rustig als links en progressief betitelen, maar hoe ver dat gaat en welke consensus we daarbij zullen vinden, dat zal nog moeten blijken. Kortom: wordt vervolgd.

Wat niet betekent, trouwens, dat ik het niet erg waardeer dat je dit verhaal hebt geschreven, dat vergeet ik nog te zeggen.”

Fatima Faid:

“Hai Bas Thijs, wat een aanmoediging, dit! Ik ben er blij mee!”

Update 2:

Intussen is het verkiezingsprogramma van Artikel 1 bekend. En ik moet eerlijk toegeven, ik ben onder de indruk.

Toen gister het verkiezingsprogramma van Artikel 1 toch nog niet gepresenteerd werd zoals Anja hierboven aankondigt, maar het een dag werd uitgesteld, riep ik voor de grap op haar tijdlijn: Ha, jullie gaan het zeker nog snel herschrijven n.a.v. mijn stukkie.

Dat is natuurlijk niet gebeurd, maar je zou het haast wel denken. Bijna al mijn eerdere kritiekpunten zijn weg.

Dat komt ook door de formulering. Het programma benoemt alleen de positieve punten, maar nauwelijks wat de consequenties zijn. En natuurlijk ben ik het niet met álles eens. Volgens mij is bijvoorbeeld het ondermijnen van het huurrecht en het bouwen van slechtere (kleinere) huizen een heel slechte manier om woningnood mee aan te pakken. Zo zijn er wel meer punten.

Maar daar staat erg veel tegenover. Inclusief openheid over waar er nog discussie over is, bijvoorbeeld in dit interview met Meulenbelt, die deels dezelfde twijfels blijkt te hebben als ik. En juist daardoor, en vooral door het verkiezingsprogramma, denk ik:

Ja, deze partij zou best wel eens een flink aandeel kunnen gaan nemen in het vullen van de leegte op links.

Hopelijk gaan we dat in de praktijk ook merken.
Wellicht kom ik later nog toe aan een uitgebreidere reactie. Tot dan: vergelijk zelf.

Intussen: Gefeliciteerd Artikel 1, dat ziet er echt niet verkeerd uit!