Ik kan mijn hoofd er echt niet omheen vouwen. Maar het bestuur van de Piratenpartij heeft haar warme hart voor privacy en mensenrechten ingeruild voor een warm hart voor vreemdelingenhaat. Ze zijn overgelopen naar Forum voor Democratie, de nieuwe partij van Baudet en Cliteur.
Waar komen al die pseudoPVVpartijtjes eigenlijk vandaan?
Hoe de concurrentie tussen rechtse blogs tot enorm veel populistische partijen leidt. En oude media dat gevaarlijk kunnen maken.
Een slechte herinnering
Dat woord, ‘overlopen’, doet me al de hele dag aan een oud voorval denken.
16 jaar oud ben ik. John, een jongen van begin twintig, heeft me gevraagd om te komen helpen “bij een klein klusje met de overloop”. Hij hoort bij een groepje waar ik erg tegenop kijk. Hij woont al op zichzelf, in een antiek studentenhuis. Hij is het soort jongen dat met volmaakt natuurlijke vanzelfsprekendheid aanneemt dat de gewone mensen op deze wereld hem meer dan cool, knap en geweldig vinden. Met als gevolg dat het zo is.
Ik moet John vragen om zijn verzoek te herhalen, omdat ik in eerste instantie niet geloof dat ík, van alle mensen, hem kan en mag helpen. Even denk dat ik hem verkeerd versta, dan zeg ik ja.
Een dag later.
‘De overloop’ blijkt de overloop van een gierput naar het riool te zijn. Terwijl John binnen kraanwater in een afvoer giet en lekker schoon en cool staat te wezen, sta ik in een gat in de tuin, tot ver over mijn enkels in de strontpap, mijn best te doen om niet flauw te vallen van de stank. Ik moet afgebrokkelde bakstenen uit de verstopte overloop wrikken, waar ze in de viezigheid zijn vastgekoekt, zodat de weg voor John’s water en andere tweedehandsjes weer vrij komt.
Sindsdien heb ik groot respect voor mensen die nog eens goed nadenken, beseffen dat ze fout zaten en van mening veranderen. Maar heb ik een ontiegelijke hekel aan overlopen.
Forum voor Democratie: forum noch democratie
Gister kwam de eerste aankondiging: De allerintellectueelste wenkbrauwen van Nederland willen graag pluche onder het ego. Thierry Baudet, bekend van zijn impersonaties van Ivanhoe, heeft een partij opgericht waarmee hij Wilders wil na-apen. Maar Baudet wil verder gaan dan het kapsel. Zijn altoos omfloerste blik en ridderlijk gefronste voorhoofd moeten ons duidelijk maken dat we hier met een intellectueel vol hoogstaande idealen te doen hebben. Ja, Thierry zou het erg goed doen in een spelletje Hints.
Maar eh, intellectueel… Schreeuwwitje 2.0, dus.
Paul Cliteur gaat dan voor Martin Bosma spelen. De oprichting van de FvD, de partij van Baudet en Cliteur, is een feit.
Met Thierry Baudet wordt de rechtse soep weer dikke soap. En ja, je kunt blij zijn met zo’n hoop concurrentie op extreemrechts, santé, dat ze elkaar maar kapot mogen concurreren. Maar aan de andere kant is dit opnieuw een gevaarlijke en grote stap in het verder salonfähig maken van racistisch gebral, met een saus van nepredelijkheid.
Zowel Baudet als Cliteur zijn daar erg goed in. Met amechtig geheven wenkbrauwen en vleesgeworden witte superioriteitsgevoelens wordt er een sfeer van hoogstaandheid en pseudoratio verleend aan islamofobie en het goedpraten van verkrachting.
Piratenpartij
Vandaag was er die tweede aankondiging. Het voltallige bestuur van de Piratenpartij loopt over naar Forum voor Democratie.
De timing lijkt geen toeval. Toen de FvD gister zijn plannen openbaarde, viel er al veel Piratenpartij-jargon in het deel over democratie te lezen. Waarschijnlijk hebben de heren een beetje mee kunnen schrijven, en is deze overstap zorgvuldig voorbereid.
Ondanks grote woorden zijn ze niet vrijwillig opgestapt: Dit weekend werd duidelijk dat ze uit de Piratenpartij gegooid zouden worden wegens disfunctioneren.
Dat zal de boel versneld hebben. Baudet had waarschijnlijk liever wat meer tijd tussen de publiciteitsmomenten in gehad, en voor vandaag stond ook al het overlopen van een PVV pseudoprominentje in de planning. (Want ook PVV’er en strafrechtpensionado Theo Hiddema, bekend van de berispingen die hij kreeg wegens beledigingen en zijn onbehoorlijk declaratiegedrag, deserteerde vandaag naar de FvD.)
Diepgevoelde principes
Overlopen is toch wel het hoofdthema van de FvD.
Het duidelijkst zien we dat bij Paul Cliteur.
Thierry Baudet noemt zichzelf (echt!) de grootste intellectueel van Nederland. Maar eigenlijk vormt filosoof en beroepsarrogant Cliteur de werkelijke brains achter het clubje, en dient Baudet meer ter ondersteuning van zijn eigen hoogstaande wenkbrauwen.
- Paul Cliteur begon bij de VVD.
- Liep toen weg naar de Partij voor de Dieren (In 2004 en 2014 lijstduwer voor het Europarlement, afgelopen jaar in concept voor de Eerste Kamer. De partij heeft blijkbaar geen enkele moeite met zijn rabiate en openlijke islamofobie. Hij is misschien nog steeds lid, aangezien hij in april nog Thieme’s boek promootte).
- Ergens in de vijf maanden daarna (of tegelijkertijd?) is hij overgestapt naar het functioneren als wetenschappelijk bureau van de PVV. (Exact twee weken geleden brachten Cliteur en Baudet nog een rapport uit in opdracht van de PVV over, haha, “echte democratie”)
- En twee weken later dus zijn eigen partij. Een snelheidsrecord op de 500 meter overlopen, waar zelfs mensen als Jan Nagel niet aan kunnen tippen.
De wenkbrauwen van Baudet zijn dan qua overloperij haast nog gematigd te noemen. Drie partijen in vijf maanden tijd haalt hij in elk geval niet. Maar ook Thierry flirtte met VVD, dan PVV, dan GeenStijl en Jan Roos, om dan toch maar een eigen clubje te starten waar hij zelf de baas kan spelen.
There can be only one
Dat baasspelen is een belangrijk thema op extreem- en populistisch rechts. Zes zijn het er intussen, die mee willen doen: PVV (Wilders), VNL (Jan Roos), Forum voor Democratie (Thierry Baudet), de Ondernemerspartij (Hero Brinkman), LEF (David Pinto) en het nieuwe Leefbaar Nederland. Net als de andere voormannen wil Baudet democratie voor iedereen, zolang ze hun bek maar houden en naar hem luisteren. Wilders is het grote voorbeeld, met zijn alleenheerserschap. Maar je aansluiten bij de PVV is voor een narcistisch ego als dat van Baudet of Roos geen optie, want dan zouden ze zich moeten schikken naar een ander ego. Erg grappig, hoe juist de leiders van extreemrechts zelf geen trek hebben in hun eigen bevelsstructuren.
Massale flirt met PVV kiezers
Intussen zijn ook de partijen in de Tweede Kamer met zijn allen aan het hengelen naar de gunst van de PVV stemmer. Tijdens de Algemene Beschouwingen werd dat werkelijk gênant. Een echt tegengeluid was niet te horen. Vrijwel niemand die zich zorgen maakte over de miljoenennota, of die iets te zeggen had over de enorme ellende die het kabinet met austerity en onwerkbare hervormingen heeft aangericht in economie, zorg, jeugdzorg, cultuur, onderwijs, geestelijke en fysieke volksgezondheid, sociale zekerheid, flexbanen en gemeentebudgetten.
Nee, de PVV kiezer en de treiterhetze, dát deed er toe.
Het parlement heeft echt hoge nood aan een Corbyn of Sanders. En dan liefst niet iemand die alleen maar radicaal links wordt genoemd door de media, terwijl hij eigenlijk een sociaaldemocraat is die eerder parasiteert op sociale bewegingen.
Als die opstaat, heeft zij of hij overigens een flinke electorale basis. Want de partijen lijken zich ernstig te misrekenen waar het gaat om de hoeveelheid mensen die PVV wil stemmen. Hoe verschrikkelijk de situatie ook is op dit moment in Nederland, dat is godzijdank nog niet de meerderheid, laat staan de enige kiezersgroep van belang.
Rechtse blogs in heftige onderlinge concurrentie
Waar de gevestigde politiek steeds meer draait om de gunst van de PVV stemmer, draait de partijensoep op extreemrechts zelf, steeds meer om de concurrentie tussen een aantal weblogs.
De rechtse blogs hebben flink geïnvesteerd in de PVV, maar wat problematisch is, is dat er veel te weinig reaguurders zijn om al die websites tegelijkertijd in de lucht te houden. Weinig lezers, dan weinig adverteerders. Men is van de verdienmodellen en samen voor ons eige, niet van het idealisme, maar intussen valt er zonder pogingen tot referendumfraude (link 1, link 2) geen droog brood meer te verdienen.
April 2015 werd bekend dat GeenStijl niet rendabel was. Nog geen drie maanden later trapt GeenStijl de campagne voor het Oekraïne referendum af.
Dat de politiek een goed verdienmodel biedt aan ondernemende rechtse types, is pas echt goed doorgedrongen toen niet alleen GeenStijl / GeenPeil vleugels kreeg, maar toen in de slipstream zelfs Raspoetin BV een halve ton belastinggeld kreeg om pleerollen mee te bedrukken. (What’s in a name. Raspoetin BV is zo betrouwbaar dat ze geen website nodig heeft, en binnen een jaar van een consultancybedrijf in een welzijnsonderneming is veranderd)
Yep, WC-rollen, een halve ton subsidie, je leest het goed. Begin nog eens over kostbare linkse hobby’s, zou ik zeggen.
Alle rechtse blogs hebben het toen begrepen: het geld zit niet bij adverteerders, maar bij de overheid. Daar kun je gratis geld halen om je blog te promoten, en soms nog pleerollen ook.
Je hoort vaak dat media en politiek met elkaar vervlochten zijn. Dat geldt ook voor de schimmige wereld van domrechts.
Concurrentie blogs leidt tot nieuwe partijen
De onderlinge concurrentie tussen rechtse blogs om de beperkte groep lezers (en dus adverteerders) is keihard. Allemaal dezelfde partij steunen en dezelfde artikelen schrijven is geen optie meer. Elk blog zal een goede USP, een uniek verkoopargument moeten vinden, of de strijd om de lezers verliezen.
Je ziet daardoor iets vreemds gebeuren. Hoewel domrechtse ideeën bepaald niet erg diepgaand of divers zijn, probeert men op een unieke manier de PVV gelijk te geven. Je hebt haast met ze te doen. Ze hebben allemaal een hekel aan moslims, vrouwen, vluchtelingen, gutmenschen, empathie en de verzorgingsstaat. Als ze dat op dezelfde manier zeggen als de concurrent, verliezen ze de concurrentie en raken ze hun inkomstenbron kwijt. Maar op hoeveel manieren kun je nu eigenlijk zeggen dat je bang bent voor de wereld en die daarom haat?
Bijvoorbeeld door steunende artikelen te schrijven voor iemand die het niet van zijn geblondeerde haar, maar van zijn gefronste voorhoofd moet hebben.
En daarmee ontstaat een plotselinge platte poging tot pluralistisch populisme.
Wat is het verschil tussen pluriformiteit en pluralisme? Allebei die woorden betekenen “veelvormigheid“.
In een pluriforme samenleving heb je allerlei meningen en invalshoeken. Als de media ook pluriform zijn, is er een grote inhoudelijke verscheidenheid en worden er veel verschillende invalshoeken in belicht.
Als je pluralistische media hebt, is het anders. Dan heb je gewoon een groot aantal media, heel veel titels, maar schrijven ze wellicht allemaal vanuit dezelfde invalshoek.
Er is heel weinig verschil tussen de invalshoeken van de extreemrechtse en populistische partijen die nu achter elkaar worden opgericht. We hebben dus te maken met plat pluralisme, niet met pluriformiteit.
Een nepdiversiteit. Het verschilt allemaal nauwelijks van elkaar, maar hey, kijk ons eens uniek zijn. Lees ons, nee ons, nee ons.
De zoektocht naar een aantrekkelijk verhaal dat zoveel mogelijk op dat van de PVV lijkt, maar wat desondanks uniek moet lijken en zo een eigen unique selling proposition vormt, vertaalt zich letterlijk in een explosie van populistische en extreemrechtse partijen.
De FvD zou je dan kunnen zien als het partijtje van De Dagelijkse Standaard (al twijfelen ze nog wel)
VNL als de partij van GeenStijl / Telegraaf Media Groep (die ook nog wat aandelen in de PVV hebben uitstaan)
Leefbaar Nederland is het kansloze partijtje van de Facebookpagina van Burgerbelangen Ede;
TPO steunt de Ondernemerspartij naast de PVV, in de hoop dat Wilders dan iets minder opzichtig radicaliseert;
En David Pinto is de lieveling van het neonaziblog E. J. Bron.
Wie weet komt er binnenkort nog een zevende bij, nu Jalta snel iets nieuws moet verzinnen voor ze ondergaat.
Gevaar FvD schuilt in oude media
Dan hebben we daarnaast oude media, zoals NOS, Volkskrant en NRC, die zich nog vaag herinneren dat je ooit (echt) pluriform en objectief hoorde te zijn, en wiens redactieleden en verslaggevers weliswaar lang niet allemaal op dezelfde lijn zitten, maar waarvan een groot deel toch vooral lijkt te hopen dat de VVD nog wat verder tegen de PVV aanschurkt.
Financieel zitten de kranten bepaald niet op rozenwater, maar de geldstromen zijn nog altijd groter dan bij de rechtse blogs, en pleerollen drukken is toch een beetje onder hun niveau. Ze hopen nog steeds iets van veiligheid te vinden in de armen van de gevestigde partijen, al slaat de twijfel bij sommigen echt wel toe.
Verdienmodellen en mogelijke financieringsstromen zijn, zeker buiten het populisme, gelukkig niet de enige motivators van politieke plaatsbepalingen.
Maar: In een tijd waarin de Partij voor de Dieren graag samenwerkt met een rabiate islamofoob, en waarin het bestuur van de Piratenpartij haar principes inruilt voor xenofobie, is het naïef om te denken dat de hoeders van de waan van de dag ineens wel pal staan voor mensenrechten. Zoals we helaas dagelijks kunnen zien.
De oude media hebben wel echt een probleem met de PVV. Dat probleem ligt blijkbaar niet zozeer op inhoud, maar op taalgebruik. Komt de PVV met overduidelijk racistische teksten, dan vindt men niet de rassenwaan, maar de toon te grof. Komt de PVV met een compleet geradicaliseerd partijprogramma, dan gaat het commentaar niet over de inhoud, maar over de lengte.
En precies dát is de reden dat de oprichting van Forum voor Democratie niet alleen maar een onschuldig feestje der democratie is, waarbij extreemrechtse partijtjes elkaar gezellig kapot concurreren.
Het echte gevaar van de FvD is niet dat ze heel groot gaan worden. Hoeveel disfunctionele overlopers zich verder ook nog aansluiten.
Het echte gevaar is dat de gevestigde media de ideeën van de FvD gaan zien (en overnemen) als het fatsoenlijke en legitieme antwoord op de PVV.
Foto's: Mix van: - Paul Cliteur door Vera de Kok (CC BY-SA 4.0) - Thierry Baudet door Elekes Andor (CC BY-SA 4.0) - Ivanhoe (filmposter 1913, public domain) En: - Teutoonse ridder, aangevallen door Polen en socialisten. (Propagandaposter Deutschnationale Volkspartei, 1920, public domain.)