Is het een complot?

Op Grutjes praten we er niet meer omheen; een aantal media, waaronder de NOS, is campagne aan het voeren tegen vluchtelingen.
Maar wat bedoelen we daar mee? Is er een complot?

Is het een complot?

In dit stukje ga ik niet herhalen waarom ik de berichtgeving van de NOS (en een aantal andere media) niet meer als toevallig af en toe foutief ervaar, maar als een campagne tegen vluchtelingen. Als je wil weten waarom ik dat vind, kun je dat bijvoorbeeld hier lezen, inclusief links naar andere berichten.
Het artikel wat je nu leest, heeft niet als vraag of het een campagne is, maar of die campagne wordt gevoerd vanwege een complot.

Op sociale media zie ik, onder andere naar aanleiding van Grutjes, namelijk steeds meer mensen twijfelen of de NOS niet aangestuurd wordt. Is het een complot? Het is toch een staatsomroep?

“Een campagne” klinkt als een soort bewust complot. Bewust is het vaak wel, maar zeker niet altijd. Een complot is het natuurlijk zeker niet.
Eerder stompzinnig en slecht begrepen egoïsme.

Media en politiek zouden de xenofobie namelijk kunnen remmen. Maar ze denken mee te kunnen profiteren, zetels, oplages en kijkcijfers te kunnen behouden door mee te blaten. En dus gooien ze olie op het vuur.

Welke mechanismes zou je daar achter kunnen vermoeden?

Ons kent ons

Vergis je niet: hoewel media in Nederland niet worden aangestuurd door de politiek, zijn er natuurlijk wel veel dwarsverbanden. De topmensen in media en politiek horen bij dezelfde elite. Het zijn voor een groot deel mensen met een vergelijkbare smaak en levensstijl, die elkaar tegenkomen op feestjes.
Veel van die mensen zijn daar zelf niet per sé op uit. Maar feit is dat hun wereld vaak niet erg divers is. Een groot deel van media en politiek bestaat uit blanke, autochtone, hoogopgeleide mensen, liefst mannen. Die vooral omgaan met andere blanke, autochtone, hoogopgeleide mannen.

Dat zorgt er voor dat een groot deel van de samenleving zich buiten hun belevingswereld afspeelt, natuurlijk uitzonderingen daargelaten.
Wat voor ons geldt, namelijk dat je socialisatie en referentiekader bepalend zijn voor wat je ziet en wat niet, geldt voor mensen in de media ook.

Rechts is de norm

Daarnaast kun je rustig stellen dat er (naast anderen) een paar mensen bij de NOS en andere media werken, die het werkelijk als hun taak zien om de publieke opinie om te buigen. Journalisten die gewoon toevallig hartstikke rechts zijn.

Helemaal toeval is dat trouwens niet.
Na Pim Fortuyn zaten de media in een kramp. Want “de kogel kwam van links”. In een tot dan toe ongekende hausse van bedreigingen werden de media gedemoniseerd voor het zogenaamde demoniseren van Fortuyn.
Media wilden daardoor erg graag aantonen dat ze NIET links waren.

Alsof dat niet al ernstig genoeg was, hebben we anno 2016 te maken met een nieuwe generatie mediamakers. Mensen die zijn opgegroeid in een sfeer waarin het vooral niet ok was om links te lijken.
Maar waar dat direct na Fortuyn deels nog een toneelstukje was voor de beeldvorming, is het bij deze nieuwe generatie geïnternaliseerd: ze menen het echt.

Links zijn is op de meeste plekken bovendien slecht voor je mediale carrière. Denk maar niet dat je als openlijke linkserd een baan kunt krijgen bij TPO, Powned, Telegraaf of GeenStijl. En ook Eva Jinek of de NOS zullen lastig worden.

Intussen is het volstrekt normaal geworden om extreemrechtse trollen als Annabel Nanninga, Joost Niemoller of Ebru Umar aan het woord te laten, om in een “kwaliteitskrant” ouderwetse rassenpropaganda op je cover te zetten, en doe je er als krant eigenlijk niet meer toe als je niet je eigen rioolrechtse column hebt.

De aartsluiaard

Om het beeld te complementeren, is er ook nog een zeer apolitiek verschijnsel in de media: namelijk de aartsluiaard. De aartsluiaard is niet al te slim, heeft wel graag standing en veel opdrachten, maar liever weinig werk. Een pracht van een voorbeeld is onze politieke duider op het Binnenhof, Ron Fresen. De man, met zijn intelligente grijze haarkleur en zijn kalme uitstraling, wordt zelden betrapt op een origineel inzicht of op het checken van beweringen van politici. Waar Fresen echter uitstekend in is, is het herhalen van persverklaringen en het laatste verhaaltje van een spindoctor, bij voorkeur eentje uit het kabinet.

Vergis je niet, dat maakt het leven gewoon makkelijker. Wie kritisch is, krijgt veel moeilijker een politicus voor zijn microfoon. En weet je wel hoeveel tijd het kost om alles te checken?
(Nou, dat kan ik je toevallig wel vertellen. Veel. Heel veel meer dan om zomaar wat onzin te verzinnen, laat staan dan het overschrijven van persberichten en het ANP.)
Kritiekloos herhalen is gewoon veel makkelijker.

Dat maakt het nog geen complot.
Maar wel bijzonder kwalijk. Want de effecten op de samenleving zijn er niet minder om.