Waarom nu net Charlie Hebdo?
Verschil en overeenkomst tussen Al Qaida en de PVV
Hoe kunnen we het beste reageren?
7 januari 2015.
Een heel verdrietige dag vandaag. Ik ben verdrietig, door de doden in Parijs, en door de reactie daarop van veel mensen, waaronder ook een aantal van mijn vrienden.
We weten heel veel niet zeker. Maar het zit er dik in dat de daders van de aanslag op Charlie Hebdo uit de Al Qaida / IS hoek komen.
Ja, ik weet het, er waren berichten dat ze al waren opgepakt, toen weer niet, maar nu is de identiteit van de drie al wel bekend – zegt men. Het is geen zekerheid.
De politie zegt dat de identiteit van de daders bekend is geraakt doordat ze hun paspoort waren vergeten in de gestolen auto.
Sure.
Zou ik ook doen, als ik een terreurdaad zou plannen: alles tot in de puntjes uitdenken en voorbereiden, militaire kleding aan, kalasjnikov op scherp, en ho, wacht even, was ik toch bijna de deur uitgegaan zonder paspoort zeg. Oh, maar ik laat hem wel in de auto liggen. Grutjes, wat stom!
We weten kortom nog niks zeker.
Maar toch, aannemen dat de daders uit de hoek van Al Qaida of IS komen, is niet heel vreemd.
Heel verschrikkelijk, mensen die een tekening met kogels beantwoorden.
De solidariteit is eigenlijk hartverwarmend. Overal spontane demonstraties, zelfs in Nederland. Grote woorden, van iedereen die er toe doet. En terecht, want dit moeten we inderdaad niet accepteren.
Wat me wel heel zinnig lijkt, is om deze aanslag in een juist kader te plaatsen.
Het NOS journaal vroeg vlak na de aanslag, efficiënt en diepgaand als ze tegenwoordig zijn, natuurlijk meteen weer mijnheer Wilders om dat bredere perspectief. Goed, ze vroegen het niet alleen aan hem, maar een aanslag is geen schilderijlijstje, en je zou zeggen dat er een verschil is tussen iets in een kader plaatsen en een bevolkingsgroep framen.
Wilders riep evengoed precies wat we konden verwachten: “Ik heb het altijd al gezegd! Die lui zijn gewoon tegen vrijheid van meningsuiting!”
Tja, dat geldt voor de daders waarschijnlijk inderdaad.
Het geldt voor mijnheer Wilders in elk geval: hij geeft immers openlijk toe dat hij de koran wil verbieden. Mijnheer Wilders is helemaal niet voor algemene vrijheid van meningsuiting, mijnheer Wilders is alleen maar voor de vrijheid van meningsuiting van mijnheer Wilders, en van iedereen die in zijn kraam te pas komt.
In welk kader moeten we het dan zoeken?
Het is geen volledig toeval dat zowel Al Qaida / IS als Wilders niet voor vrijheid van meningsuiting van andersdenkenden zijn.
Al Qaida / IS en Wilders zijn natuurlijk niet hetzelfde, verre van. Wilders zaait geen bommen, gebruikt geen geweld en is geen terrorist.
Dat is nogal een verschil. En er zijn er wel meer.
Toch zijn er ook overeenkomsten.
- Beiden generaliseren.
- Beiden geven een bevolkingsgroep de schuld van zo ongeveer alles wat er maar mis gaat. Zondebokdenken en vijanddenken.
- Beiden gooien het daarbij officieel op geloof, terwijl dat eigenlijk redelijk makkelijk doorprikbaar is, omdat ook ieder persoon van hetzelfde geloof op de korrel wordt genomen zodra die persoon kritiek durft te uiten.
- Beiden doen alsof ze een nieuwe wind zijn die alles wel even anders maakt, maar beiden maken zich feitelijk sterk voor ultra conservatief gedachtegoed.
- Beiden bedienen zich van angst. De mate waarin is natuurlijk heel verschillend. Maar al gooit de PVV niet met bommen, als je dag en nacht bedreigd wordt door Wilders aanhang (bijvoorbeeld vanwege het schrijven van deze zin…) heeft dat wel degelijk een effect.
- Beiden weigeren interne democratie, staan geen afwijkende meningen of discussie toe en hebben leiders die fatwa’s in plaats van meningen uitspreken.
Beiden gaat het uiteindelijk vooral om macht.
Het bewijs voor die machtswellust vindt je als je de enorme interne tegenstrijdigheden in hun daden en uitspraken analyseert. De standpunten dienen slechts en alleen om macht c.q. zetels te vergaren, en zijn verder inwisselbaar, of worden althans aantoonbaar met het grootste gemak ingewisseld.
Enkele voorbeelden ter illustratie:
- Wilders zijn standpunten rond vrijheid van meningsuiting en over het verbieden van de koran,
- of zijn enorme wissel van rechtse economische standpunten naar min of meer linkse;
- De IS hecht zo sterk aan de heiligheid van de koran en haar eigen interpretatie daarvan, dat ze moskeeën van andere stromingen opblaast, inclusief de soms eeuwenoude korans die in die gebouwen liggen.
Iemand die strijdt voor zijn idealen, kan best een keer lichtelijk van mening veranderen, dat is zelfs gezond. Maar die persoon draait niet steeds 180 graden.
Voor iemand voor wie standpunten slechts een middel zijn tot het vergaren van meer macht, is dat anders. Als het enige nut van idealen is, dat je er mensen mee in je achterban kunt krijgen, is het niet de vraag hoe je consequent je idealen kunt verwezenlijken, maar welk ideaal op welk moment strategisch handig is om voor te wenden.
Als Al Qaida en Wilders íets bestrijden, is het wel elkaar.
Er is echter een woord voor de vele overeenkomsten tussen beiden. Dat woord is extreem-rechts.
Beiden horen binnen hun eigen cultuur tot het extreem-rechtse spectrum. Natuurlijk, Al Qaida en zeker IS zijn heel wat extremer, omdat ze zeer gewelddadig zijn. Zoals gezegd zijn er grote verschillen; een extreem-rechtse ideologie is echter wat ze verbindt.
Westers en islamistisch extreem-rechts versterken elkaar, en hebben elkaar nodig. Heel seculier extreem-rechts Europa, en heel christelijk extreem-rechts in de VS, en heel islamitisch extreem-rechts en heel Israëlisch extreem-rechts en heel…
Ze hebben elkaar nodig omdat ze allemaal van vijandsbeelden leven. Hoe extremer die vijand, hoe sneller hun eigen aanhang groeit.
Stel je Wilders eens voor in een wereld waarin terrorisme niet bestaat? Waarin geen mens ooit van het multiculturele drama heeft gehoord, en de islam niet is uitgevonden? Er zou geen mens op hem stemmen.
Het is door de angst voor de ander dat hij stemmen wint. Hoe groter de angst, hoe groter het aantal zetels.
Stalinistische tactieken
Er bestaat een ouwe Stalinistische tactiek. Schep een vijand, zet hem neer als onmens, lok hem uit tot gruweldaden, zeg dan “zie je wel” en je eigen aanhang groeit.
In Italië ging men nog een stapje verder: daar pleegde men zelf de gruweldaden, maar deed men gewoon net alsof de vijand het had gedaan.
Felice Casson, een Italiaanse rechter, stuitte tijdens zijn onderzoek naar extreemrechts terrorisme op het Gladio-netwerk, opgericht door geheime diensten. Hij dwong premier Andreotti in 1990 een verklaring af te leggen. Casson ontdekte daardoor dat het geheime netwerk verbindingen met rechtse terroristen was aangegaan. De terroristen, voorzien van materiaal door het netwerk, zouden bomaanslagen plegen, ze toe laten schrijven aan linkse Italiaanse groeperingen en vervolgens door de militaire inlichtingendienst in het onderzoek buiten schot worden gehouden.
Zo hoopte men rechts sterker te maken, door zelf aanslagen te plegen, links de schuld te geven, en intussen vijanddenken te propageren en de samenleving te destabiliseren.
Het is een tactiek die ook Wilders graag en veel toepast. Hij schoffeert graag mensen. Zodra ze op gelijke toon of erger reageren, doet hij aangifte, kiest hij de slachtofferrol en de underdog positie. “Zie je wel”, roept hij dan.
Ook Al Qaida en IS passen die ouwe Stalinistische tactiek toe: schep een vijand en lok hem uit. Daarbij hoeven ze niet eens zo ingewikkeld te doen als de Italianen destijds: ze eisen gewoon eerlijk hun eigen aanslagen op.
In Irak werden door Al Qaida keer op keer aanslagen gepleegd op sjiieten, net zo lang tot er een flinke reactie kwam. De sjiitische overheid begon soennieten op grote schaal te discrimineren. Daar hoopte Al Qaida al op. Sjiitische legereenheden gedroegen zich als bezetters in soennitisch gebied. Soennieten konden geen baan meer vinden, werden zomaar opgesloten, kregen te maken met martelingen, enzovoorts.
Pas toen groeiden de rijen van Al Qaida genoeg om over te gaan in IS en daadwerkelijk terrein in bezit te nemen.
Ook de aanslag van vandaag kun je in dat kader zien.
Charlie Hebdo
We zien Charlie Hebdo nu massaal als de held van de democratie.
Maar googel even op afbeeldingen van Charlie Hebdo. Dan zie je hoe een van oorsprong kritisch en links blad de laatste jaren steeds minder linkse of algemene kritische tekeningen plaatste, en steeds meer een anti-religie en vooral anti-moslim blad was. Humor is natuurlijk ook een kwestie van smaak, maar je ziet snel genoeg dat de meeste grappen en tekeningen nou niet bepaald een erg hoge kwaliteit hadden. Sommige grappen waren bovendien nog te racistisch om in het lijfblad van de PVV geplaatst te worden. Neem bijvoorbeeld de tekening waarin door Boko Haram ontvoerde en tot seksslavernij gedwongen meisjes boos zeggen: “Blijf van onze kinderbijslag af!”
In plaats van niet verder te komen dan de vrijheid van meningsuiting tot een soort absolutistisch liberaal bevel te verklaren, kun je je afvragen waar de grens tussen satire en bullyisme ligt. Sorry, we hebben geen Nederlands woord voor een bully, maar dat hebben we helaas wel nodig. Is satire niet iets wat je gebruikt om machthebbers en de status quo im frage te stellen? En hebben moslims niet juist een ondergeschoven positie in Europa? Welk nut dient het om ze dan ook nog eens keer op keer te beledigen en naar beneden te trappen?
Toch is die titel “helden van het vrije woord” voor Charlie deels wel terecht. Ze wisten na een eerdere aanslag met een molotovcocktail immers dat ze gevaar liepen, en namen toch dat risico. Daar is moed voor nodig. Nu ze daar ook nog eens de allerhoogste prijs voor hebben betaald…
Wat ik wil zeggen is echter niet alleen maar “het was niet zo’n goed blaadje, en ook al niet erg democratisch”. En ik wil ook niet alleen maar zeggen: “het waren helden”.
Wat ik duidelijk wil maken is dat dit blaadje op geen enkele manier een dreiging vormde voor Al Qaida, IS of wie ook.
Waarom toch die aanslag?
Het antwoord is dat het helemaal niet zo goed gaat met Al Qaida of IS in Europa. Ja, ik weet het, de politie heeft alleen in Nederland al tientallen Syriëgangers opgepakt, hun kinderen afgepakt, maar trouwens meestal ook weer terug moeten geven omdat er eigenlijk vaak toch niet veel aan de hand was.
Feitelijk bestaan er hier heus wel mensen die mee willen gaan vechten tegen Assad (die overigens lang niet allemaal fundamentalist of terrorist zijn – laten we vooral niet vergeten dat Assad een massamoordende dictator is, en dat er meer groepen tegen hem vechten dan alleen fundamentalistische!) maar hoe dan ook zijn het er echt geen tienduizenden.
Eigenlijk heeft IS een groot probleem. De meeste Europese moslimjongeren zijn grotendeels geseculariseerd, en ook de gelovigen onder hen zijn veel meer geïnteresseerd in de X-factor dan in IS.
Charlie Hebdo is een blaadje waar je voor vandaag nog nooit van had gehoord.
Charlie Hebdo is ook voor IS totaal niet interessant.
Maar wat wel interessant is voor IS, is wat er gebeurt als je er een aanslag op pleegt. Met een beetje geluk (voor IS) schiet heel Europa in een racistische kramp.
Ze hopen dat we er een oorlog der beschavingen in zien, of een oorlog tussen islam en liberalisme.
Als IS geluk heeft wordt de discriminatie van moslims die er nu al is, verdrievoudigd. Als IS geluk heeft wordt de controle van de staat, de etnische registratie, de anti immigratie wetten, het etnisch gestuurde preventieve fouilleren, de discriminatie op de arbeidsmarkt, het afpakken van kinderen, de hogere straffen voor moslims, enzovoorts enzovoorts, zo extreem, dat steeds meer jongeren zich geen onderdeel meer voelen van deze samenleving.
IS hoopt dat de reactie op de aanslag zo racistisch en heftig wordt dat Europese moslims massaal gaan toetreden tot IS.
En dat is het enige doel van de aanslag.
Wat nu?
Het beeld vandaag is gemixt. Er zijn gelukkig genoeg politici en genoeg echte mensen die meteen onderscheid maken tussen “de normale moslim” en “de terrorist”.
Maar ik zie ook ineens vrienden van mij, die ik als antiracistisch beschouwde, op sociale media zwaar racistische spotprenten posten. Uit “protest”.
Dat je iets wil doen snap ik, dat wil ik ook, maar hoe kan racisme nu helpen om Al Qaida of IS kleiner te maken?
Ik hoor bijvoorbeeld zeggen dat “de islam en humor” nou eenmaal niet samen gaan. Sorry, maar heb je zelf eigenlijk wel door dat dat een racistische opmerking is? Heb je eigenlijk wel enig idee van het aantal islamitische cabaretiers, om maar eens wat te noemen? Je weet toch wel dat je daar poep praat, vooroordelen en generalisaties uitkraamt?
Ik zie de grote demonstraties in Duitsland van de laatste week, tegen islamisering. Ik zie hoe het Nederlandse journaal daar al voor de aanslag van vandaag een misselijk makend item van maakte, waarbij er eigenlijk gesteld werd dat de Duitsers nu godzijdank wakker waren geworden en Fortuyn eindelijk achterna gingen. Na een ellenlang verhaal werd er nog even gemompeld dat, oké, de tegendemonstraties veel groter waren, maar laten we daar vooral geen aandacht aan besteden WANT DIE MOSLIMS.
Ik zie hoe in Nederland, Duitsland en Frankrijk elke groei van anti-islam bewegingen onmiddellijk leidt tot anti-islam en anti-immigratiewetten, voorgesteld door doodgewone politici die extreem-rechts in de nek voelen hijgen, en ze daarom “de wind uit de zeilen” proberen te halen door ze rechts in te halen. Ik zie Nederlandse media die de angst voor moslimfundamentalisten nog even wat extra aanwakkeren, ik zie politici die de vrijheid van meningsuiting willen beschermen met censuur op internet…
En nog in dezelfde nacht als waarin de aanslag in Parijs plaatsvond, worden de eerste moskeeën al beschoten.
Dat is allemaal precies wat IS en Al Qaida willen.
Geef ze dat niet. Geef extreem-rechts geen vingerkootje, of ze nu islamitisch of atheïstisch zijn.
Moslims zijn niet allemaal hetzelfde. Het is niet waar dat de islam geen humor heeft, het is alleen waar dat sommige mensen geen humor hebben (waaronder sommige moslims).
Het is niet waar dat we meer controle en repressie nodig hebben. Dat is wat extreem-rechts (of die nu Westers of islamistisch is), juist graag wil.
De beste reactie is juist om extreem-rechts denken de nek om te draaien, vijanddenken te ontmaskeren, en onze samenleving opener en vriendelijker te maken.
Laten we dat alsjeblieft doen, en niet toegeven aan terreur.
Tekst: Bas Thijs Foto: Gongashan, (CC BY-NC-ND 2.0)
Dit verscheen vannacht, na de nieuwe aanslagen in Parijs, op Twitter.